Οι νεκροί ταξιδεύουν / Απώλειες και Επιστροφές...

Γράφει ο Δημήτρης Αρβανίτης

Οι απώλειες και ο φόβος τους με κυνηγούσαν πάντα. Ίσως επειδή βίωσα την απώλεια του πατέρα μου πολύ μικρός. Έτσι λοιπόν τα τηλέφωνα αργά τη νύχτα, οι μη αναμενόμενες επισκέψεις στενών συγγενικών προσώπων, αποτελούσαν πηγή τρόμου για μένα. Δεν ήταν ότι δεν άντεχα το πόνο, ήταν ότι αγαπούσα πολύ τους δικούς μου ανθρώπους και φοβόμουν γι αυτούς. Με το πέρασμα του χρόνου όμως και με την απώλεια της γυναίκας μου πριν κάμποσα χρόνια αλλά και της μάνας μου πριν τρία χρόνια, συμφιλιώθηκα με την ιδέα των απωλειών. Κατανόησα αυτό που ο μέγας φιλόσοφος Λιαντίνης λέει, ότι ο θάνατος είναι μέρος της ζωής άρα πρέπει να τον δεχόμαστε σαν κάτι φυσικό.

Τα γράφω αυτά με αφορμή την απώλεια συγχωριανού μας επηρεασμένος από τις τελετουργικές διαδικασίες που ακολούθησαν. Ζούσε πολλά χρόνια στην Αθήνα και η κηδεία του έγινε στο χωριό. Θυμήθηκα λοιπόν ένα εξαιρετικό κείμενο του Νίκου Δήμου από τα χρόνια του ΄80 στα Επίκαιρα με τίτλο ‘’Η επιστροφή’’. Ιδού ένα απόσπασμα:

‘’Στην Ελλάδα οι νεκροί ταξιδεύουν. Στους μεγάλους εθνικούς μας δρόμους συνάντησα, τις μέρες αυτές, πολλούς νεκρούς ανάμεσα στους ζωντανούς. Οι ζωντανοί ήσαν οι οδηγοί, αλλά οι νεκροί τους οδηγούσαν. Καθημερινή. Ελάχιστη κίνηση, μονάχα φορτηγά, λεωφορεία, ταξί. Σχεδόν καθόλου επιβατικά. Οι πιο άδειοι δρόμοι της Ευρώπης. Πίσω από κάθε δεύτερο ταξί ή Ι.Χ., προσεκτικά τυλιγμένο, ένα φέρετρο. Στην Ελλάδα οι νεκροί ταξιδεύουν. Επιστρέφουν στις πρώτες πατρίδες.  Όπως έγραψε ο Χριστιανόπουλος: Θέλουν να τιμήσουν με το πτώμα τους την πατρίδα που αρνήθηκαν με το σώμα τους. Σ' αυτό το εγκάρσιο στερνό ταξίδι κρύβεται όλη η μοναξιά και η τραγωδία του σύγχρονου Έλληνα. Γιατί γυρίζει, πίσω; Τι ελπίζει; Ότι, η ανάσταση, στη δευτέρα παρουσία, θα είναι πιο εύκολη από το μικρό κοιμητήρι, του χωριού; Ή μήπως (προεκτείνοντας τη ζωή και πέρα από το τέλος της) περιμένει εκεί να βρει την “ενσωμάτωση”, την “ένταξη” που του αρνήθηκε η πολιτεία; Ίσως πάλι να είναι οι συσσωρευμένες τύψεις μιας ζωής, που επιτάσσουν την τελευταία επιθυμία: “Να με θάψετε στο χωριό”. Όρθιοι φεύγουν οι Έλληνες από τα χωριά τους, ξαπλωμένοι γυρίζουν. Ποτέ δεν πίστεψα πως ήσαν τόσοι πολλοί-πριν από αυτό το ταξίδι. Δύσκολο να πεθάνεις στην Αθήνα. Ποιος θα σε νεκροστολίσει, ποιος θα σε κλάψει, ποιος θα σε μοιρολογήσει; Στο χωριό ξέρουν ακόμη να αντιμετωπίζουν το θάνατο με όλο το παραδοσιακό τυπικό του. Μήπως όμως δεν είναι εξίσου δύσκολο να ζήσεις στην Αθήνα; Όλες αυτές οι αξίες που αναζητάς γυρίζοντας νεκρός στον τόπο σου, δεν σου λείπουν και στη ζωή σου; Μόνο που δεν μπορείς να το καταλάβεις. Όσο είσαι στη μεγαλούπολη τρέχεις-κυνηγώντας χρήματα, αξιώματα διασκεδάσεις. 

Τρέχεις. Μόλις σταματήσεις όμως (οριστικά) θέλεις να γυρίσεις πίσω. Κάποτε στην Αθήνα τους έφερνε η πείνα. Σήμερα φαγητό έχει και στο χωριό και στην κωμόπολη. Και χρήμα έχει, και ηλεκτρικό, και νερό, και τηλεόραση. Αλλά δεν έχει τη “μεγάλη ζωή”. Ούτε στην Αθήνα έχει βέβαια τη μεγάλη ζωή. Μόνο που θα σου πάρει μια ζωή να το καταλάβεις. Και ίσαμε να το συνειδητοποιήσεις, θα γυρίσεις πίσω οριζόντιος. Είναι μια ομολογία αυτή η επιστροφή. Ο άνθρωπος θέλει να αφήσει τα κόκαλά του εκεί που νιώθει ότι ανήκει. Ε, λοιπόν, δεν ανήκει στην Αθήνα (ή στη  Θεσσαλονίκη, ή στην Πάτρα)! Ανήκει στον τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε και πρωτογνώρισε τη ζωή....

.........Θα 'πρεπε να μας διδάξει κάτι αυτή η επιστροφή. Φοβερός είναι ο άνθρωπος στην εμμονή του ενστίκτου του-χειρότερος κι από τα χέλια που γυρίζουν κάθε χρόνο να ζευγαρώσουν. Εμείς γυρίζουμε για να πεθάνουμε. Γυρίζουμε κι αφού πεθάνουμε. Και ποιος είναι τελικά ο τόπος μας εμάς; Εκεί που πεθαίνουμε ή εκεί που ζούμε; Και ποιο είναι το πρόσωπο μας;’’

Συμφωνώ απόλυτα με τον αγαπητό Νίκο Δήμου. Ανήκουμε στο τόπο που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε. Και χαίρομαι που γύρισα κατακόρυφος και όχι οριζόντιος στα μέρη μου, ακμαίος με δύναμη για ζωή στις δύσκολες αυτές στιγμές που περνάει η χώρα μας Άλλωστε πιθανόν αυτή η εξαιρετικά δυσχερής συγκυρία να φέρει κι άλλους κατακόρυφους στα μέρη που πρωτογνώρισαν τη ζωή....

Να είστε καλά αδέλφια!