Αναφορά στον Λεμπέση - «Η τεραστία κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω». Μέρος Πρώτο.

Γράφει ο Δημήτρης Αρβανίτης.

Σύμφωνα με το λεξικό του Μανόλη Τριανταφυλίδη ο βλάκας ορίζεται, μάλλον ανεπαρκώς, ως εξής:

“βλάκας ο [vlákas] Ο3 : 1. άτομο που χαρακτηρίζεται από χαμηλό διανοητικό επίπεδο• ηλίθιος*, κρετίνος*. ANT έξυπνος: Δεν μπορεί να καταλάβει, είναι ~. Για βλάκα με περνάς; Tι ~, Θεέ μου, αυτός ο άνθρωπος! Kάνω / παριστάνω το βλάκα,προσποιούμαι ότι δεν καταλαβαίνω κτ. (έκφρ.) ~ με περικεφαλαία / με πατέντα, πολύ βλάκας. ένας ~ και μισός*. 2. ως βρισιά: Kάτσε κάτω, ρε βλάκα. Σου μιλάω, βρε βλάκα, δεν καταλαβαίνεις; 3. (ψυχιατρ.) άτομο με ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ευφυΐα• (πρβ.ιδιώτης, ηλίθιος).” [λόγ. < αρχ. βλάξ, αιτ. βλάκα].

Οι δύσκολες ώρες που περνάει η χώρα μας, οι συμπεριφορές ενός αριθμού σημερινών ανθρώπων αλλά και η διάθεση για χιούμορ, η οποία δεν με εγκαταλείπει ποτέ, με οδήγησαν ξανά στη μελέτη του εξαιρετικού κοινωνιολογικού πονήματος του Ευαγγέλου Λεμπέση ΄΄Η τεραστία κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω΄΄ το οποίο έχει γραφτεί το 1941, αλλά παραμένει διαχρονικά επίκαιρο και θα το αντιληφθείτε παρακάτω. Στα χρόνια της νιότης είχα προστρέξει στο βιβλίο του Λεμπέση από περιέργεια κι απ τη ΄΄χαβαλεδιάρικη΄΄ διάθεση των άγουρων χρόνων μου. Οταν το διάβασα όμως κατέληξα στο συμπέρασμα ότι πρόκειται γαι μια σοβαρή επιστημονική εργασία με τις περισσότερες διαπιστώσεις της οποίας συμφωνώ απόλυτα. Θα προσπαθήσω να παρουσιάσω τα σπουδαιότερα νοήματα του βιβλίου διατηρώντας την ΄΄άπταιστο΄΄ καθαρεύουσα του κειμένου και θα κάνω κάποια σχόλια σε σχέση με τη σημερινή πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα. Τώρα μη πάρετε εντελώς σοβαρά τα γραφόμενα. Η ζωή θέλει και γέλιο ιδιαίτερα όταν αυτή είναι ιδιαιτέρως τραγική όπως συμβαίνει στις μέρες μας 

Γράφει στο πρώτο κεφάλαιο ο Λεμπέσης.

΄΄Εις την πολυπληθή κατηγορίαν των βλακών προσάπτεται ασφαλώς άδικος και επιστημονικώς εσφαλμένη μομφή, όταν ούτοι χαρακτηρίζονται είτε ως άχρηστοι και περιττόν βάρος της κοινωνίας, είτε ως παρασιτικοί, εκφράζεται δε συχνά η ανόητος, ως θα ίδωμεν, ευχή όπως ούτοι εκλείψουν. Το πρόβλημα των βλακών δεν είναι εν τούτοις απλούν όταν ληφθή πρώτον ύπ΄ όψιν η στερεά και απολύτως αναγκαία θέσις, ήν ούτοι επαξίως κατέχουν εν τω κοινωνικώ διαφορισμώ. Οι βλάκες διαιρούνται ούτως εις δύο όλως αντιθέτους μεταξύ των «ομάδας», διεπομένας όμως αμφοτέρας υπό του αυτού νόμου, του διαφορισμού Η πρώτη εκ τούτων ομάς καταλαμβάνει τις υποδεεστέρας εν τη κοινωνία θέσεις. Πόσον ευεργετική διά την κοινωνίαν είναι η ομάς αύτη είναι περιττόν να τονισθή, διότι άνευ αυτής δεν θα υπήρχεν εκμετάλλευσις και άνευ εκμεταλλεύσεως δεν θά υπήρχε πολιτισμός. Εις δε την γλώσσαν του κοινωνικού διαφορισμού: Άνευ αυτής δεν θα υπήρχε διαφορισμός, διότι αντί της ανισότητος, θα υπήρχεν ισότης, έστω και εκ των άνω, δηλαδή θα ήσαν όλοι ευφυείς, όπερ από της απόψεως του διαφορισμού το αυτό: ως να ήσαν όλοι βλάκες• διότι ο διαφορισμός απαιτεί ρητώς και ευφυείς και βλάκας, περικοπτωμένων δε οιονδήποτε εκ των δύο τούτων σκελών του, αίρεται ολόκληρος. Άνευ δε, κατ΄ ακολουθίαν, τού διαφορισμού, καθισταμένου δυνατού μόνον διά της σοβαράς συμβολής των βλακών, δεν υπάρχει κοινωνία. Η δεύτερη ομάδα αυτών, πλέον ενοχλητικής της πρώτης, κατέχει σπουδαίες εν τη κοινωνία θέσεις. Η μορφή αύτη δεδομένη με φυσικήν αναγκαιότητα ως ο νόμος τού διαφορισμού είναι ο στοιχειώδης κανών: "δέκα βλάκες καθ΄ ενός ευφυούς• δέκα ανίκανοι καθ΄ ενός ικανού• δέκα αδύνατοι καθ΄ ενός ισχυρού κ.ο.κ.". Ο συνασπισμός των βλακών είναι μηχανική οργάνωσις βάσει της αρχής της "ελαχίστης προσπαθείας" προς αντιμετώπισιν ισχυροτέρας δυνάμεως εις το πρόσωπον των ολίγων ή του ενός. Η οργάνωσις αύτη περιωρισμένης εκτάσεως καλείται κοινωνιολογικώς κλίκα (clique). 

Σχόλιο 1ο. 

Με απλά λόγια, έχουμε δύο κατηγορίες βλακών, η μία των κατωτέρων κοινωνικών στρωμάτων, στην οποία ανήκουν οι περισσότεροι και η δεύτερη με τους πιο λίγους οι οποίοι είναι σε υψηλές θέσεις ευθύνης. Λέει για τη πρώτη κατηγορία ότι είναι απαραίτητη διότι αν δεν υπήρχαν οι βλάκες και ήταν όλοι έξυπνοι, ποιους θα εκμεταλλεύονταν; Είναι το ίδιο εάν δεν υπήρχαν έξυπνοι και ήσαν όλοι βλάκες. Κι αφού δεν θα υπάρχει εκμετάλλευση δεν υπάρχει εξέλιξη. Άρα μη τους κατηγορείτε, οι βλάκες με τη βλακεία τους συντελούν στη κοινωνική εξέλιξη. Διαφωνώ αείμνηστε Λεμπέση: Κι η ηθική πλευρά που είναι; Βεβαίως ρεαλιστική και κυνική η αντιμετώπιση του γεγονότος κι εσύ καταγράφεις τη πραγματικότητα η οποία απο το 1941 μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να έχει αλλάξει και πολύ. Δηλαδή ακραίως να πω, σκοτώνοντας έναν δολοφόνο κάνεις κοινωνικό καλό, πόσο όμως είναι ηθικό και σύμφωνα με το χριστιανισμό, η αφαίρεση της ζωής του άλλου; Συνεπώς δάσκαλε παραβιάζουμε ηθικούς και θρησκευτικούς νόμους αποδεχόμενοι την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ασε που και πολιτικώς σκοντάφτουμε στο ΚΚΕ και τα παρακλάδια του. Εκείνος ο Αλέξης πως και δεν έχει αντιληφθεί το θέμα να το καταγγείλει και να ζητήσει εκλογές δεν ξέρω... Η δεύτερη κατηγορία είναι η πλέον επικίνδυνη, καθόσον οι βλάκες αυτοί κατέχουν υψηλές θέσεις, συνεπώς δύναμη και εξουσία. Εδώ συγγραφέα μου συμφωνώ απόλυτα. Και στην επικινδυνότητα τους και στο συνασπισμό τους. Είναι εκπληκτικό πως ένας βλάκας οσμίζεται τον συνάδελφό του. Κι ενώνονται για να αντιμετωπίσουν τον ατυχή έξυπνο που έπεσε ανάμεσα τους. Βάλλουν εν συγχορδία, ποτέ μόνοι, είναι κατά των μονάδων και των μοναδικών... Τώρα μπαίνω στο πειρασμό να ρωτήσω ποιος βλάκας πολιτικός έρχεται στο μυαλό σας, ως ...ο πιο βλάκας. Μη το πείτε, απλως σκεφτείτε. Είμαι σίγουρος ότι η συντριπτική πλειοψηφία συμφωνούμε... Κι εδώ να εκφράσω τα παράπονα μου δάσκαλε, δεν μας βοηθάς, δε προτείνεις κάποιο τρόπο αντιμετώπισης αυτής της επικίνδυνης κατηγορίας βλακών, μένεις στα εύκολα, στην αποτύπωση της δηλαδή...

Στο δεύτερο κεφάλαιο γράφει: 

΄΄Η έμφυτος τάσις του βλακός, εξικνουμένη συχνότατα εις αληθή μανίαν όπως ανήκη εις ισχυράς και όσον το δυνατόν περισσοτέρας πάσης φύσεως οργανώσεις, εξηγείται πρώτον μεν εκ της ευκολίας της αγελοποιήσεως, εις ήν μονίμως υπόκειται, λόγω ελλείψεως ατομικότητος δεύτερον δε εκ του ατομικού ζωώδους πανικού, υπό του οποίου μονίμως κατατρύχεται, εκ του δεδικαιολογημένου φόβου μήπως περιέλθη εις το παντός είδους προλεταριάτον. Αποτελεί δε η τάσις αύτη αμάχητον σχεδόν τεκμήριον περί του βαθμού της πνευματικής του αναπηρίας. Τοιουτοτρόπως δημιουργείται αυτόματος συρροή βλακών εις τας πάσης φύσεως οργανώσεις, αίτινες, εάν μεν είναι συμφεροντολογικαί, διατηρούν τουλάχιστον την σοβαρότητα των συμφερόντων των, εάν όμως είναι «πνευματικαί» περιέρχονται συν τω χρόνω εις πλήρη βλακοκρατίαν. 

Σχόλιο 2ο. 

Εδώ ο εμβριθής κοινωνιολόγος μας λέει ότι βλάκας έχει την ανάγκη να κρύβεται σε ομάδες και οργανώσεις. Είναι, ως βλαξ σε διαρκή κατάσταση πανικού και προσπαθεί να κρυφτεί μέσα στη συλλογικότητα των οργάνων γιατί έτσι δεν κινδυνεύει να διαγνωστεί η βλακεία του. Άσε που περισπούδαστα θα απαντήσει σε κάθε ερώτηση με την ατάκα, ΄΄θα συνέλθει το διοικητικό (ή δημοτικό ή πολιτικό) συμβούλιο και θα πάρει θέση.΄΄ Γιατί ένας βλάκας δεν έχει θέση, έχει τις θέσεις των άλλων. Εδώ τώρα δάσκαλε έχω ένα θέμα με τη ΄΄βλακοκρατία΄΄ Τα πολιτικά κόμματα τι είναι συμφεροντολογικές ή πνευματικές οργανώσεις; Εχω μια σύγχυση, αν είναι συμφεροντολογικές για ποιανού συμφέρον δουλεύουν; Της δικής μας χώρας, ολίγων εκλεκτών –των φτωχών ας πούμε, άλλων χωρών –της Γερμανίας π.χ., οργανισμών όπως το Δ.Ν.Τ., ή ΄΄ημών των ιδίων΄΄; Να δεχτώ ότι τα πολιτικά κόμματα έχουν σαν μοναδικό τους στόχο το συμφέρον της χώρας. Και γιατι καταστράφηκε ο τόπος μας τότε; Δε μου βγαίνει.... Μα αν δεχτώ ότι τα κόμματα είναι πνευματικές οργανώσεις θα συμφωνήσω συχωρεμένε μαζί σου. Δηλαδή βλακοκρατία; Παντοκρατορία των βλακών; Δεν ξέρω είμαι σε σύγχυση! 

Στο τρίτο κεφάλαιο γράφει: 

΄΄Λαμβανομένης ήδη ύπ΄ όψιν της επικαίρου ταύτης θέσεως των κατωτέρων βαθμίδων και προσώπων εν τω κοινωνικώ διαφορισμώ καθίσταται απολύτως νοητή και η άνοδος αυτών εις ανωτέρας βαθμίδας δια κοινού μεταξύ των συνασπισμού αναδεικνύοντος εαυτούς και αλλήλους άφ΄ ενός μεν δι΄ οργανωμένης αντιστάσεως (boycotage) προς τα άνω και παραλύσεως των τυχόν αντιθέτων ενεργειών των υπερκειμένων παραγόντων προς ανάδειξιν άλλου πράγματι ικανού, προσώπου, αφ΄ ετέρου δε δι΄ οργανωμένης προωθήσεως προσώπου εκ των κόλπων αυτών, προς την ανωτέραν βαθμίδα. Το φαινόμενον τούτο καλείται κλίκα. Ότι την εξέλιξιν ταύτην ουδείς δύναται να σταματήση είναι φανερόν, όσον είναι φανερά η νομοτελειακή συνάρτησις των ως άνω δεδομένων. Κατά την αυτήν συνάρτησιν το φαινόμενον συνεχίζεται: «ενός βλακός προκειμένου μύριοι έπονται», ο δε ούτω ανελθών βλαξ θα προωθήση ο ίδιος πρόσωπα μόνον κατώτερα εαυτού, μέχρις ότου η μία βιαία έξωθεν επέμβασις, υπαγορευομένη υπό της ανάγκης άλλου τινός κοινωνικού όργανισμού, ή ο φυσικός εκφυλισμός ενός τοιούτου οργανισμού εκ των έσω, επιφέρει θεμελιώδη τινά ανατροπήν ή και αυτόν τούτον τον τερματισμόν του βίου του εκφυλισθέντος οργανισμού.. ΄΄ 

Σχόλιο 3ο.

Πραγματικά εκπλήσσομαι με την εφαρμογή της τακτικής που ο Λεμπέσης περιγράφει πιό πάνω στις μέρες μας, εβδομήντα χρόνια μετά.. Συγχωρεμένε μου, να συγχωρεθούν τα πεθαμένα σου... Οι βλάκες δια της σύμπραξης κλίκας, μποϋκοτάρουν μεταρρυθμίσεις με οργανωμένη αντίσταση αλλά και νέες ιδέες και νέα πρόσωπα. Επιθυμούν και προωθούν έναν εξ αυτών, προκειμένου να ακολουθήσουν μύριοι βλάκες, διότι ένας βλάκας θα προωθήσει μόνο κατωτέρους του. Το διαολεμένο μου μυαλό πάλι πάει σε εκείνον το πολιτικό....τον πιο βλάκα: Ποιους διάλεξε για να κυβερνήσει, ας θυμηθούμε ποιος ήταν Υπουργός των Εξωτερικών; Μπορείτε; Εγώ πάντως όχι γιατί ήταν ανύπαρκτος! Υπουργό Εθνικής Οικονομίας; Εναν υπάλληλο του ΟΟΣΑ με τρομακτική εμπειρία στα οικονομικά. Αγροτικής Ανάπτυξης; Μιά κυρία που δεν είχε ιδέα από αγροτιά αλλά ήταν νομική σύμβουλος των ΄΄νταβατζήδων΄΄ της ΠΑΣΕΓΕΣ, Περιβάλλλοντος την Μπιρμπίλη πουν τα πρόβατα κ.ο.κ. 

Επιμύθιο 1.

Η συνωμοσία των βλακών η οποία έχει σαν σκοπό τη βλακοκρατία βρήκε τέλεια εφαρμογή στη διακυβέρνηση της χώρας τη τελευταία διετία με τα καταστρεπτικά για τη χώρα αποτελέσματα. Τώρα κατά πόσον οι βλάκες είναι αήττητοι, θα το δούμε ΄΄οσονούπω΄΄... 

Στις εκλογές που έρχονται!