Νέες πληροφορίες για τα «Νοτάρια» της Βόνιτσας.

Γράφει ο κ. Ντίνος Στυλιανός.

Αντιπρόεδρος της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων.

Όταν το 2009 αρχίσαμε να επεξεργαζόμαστε τα «Νοτάρια» της Βόνιτσας, παρότι είχαμε την ελπίδα, δεν αναμέναμε να βρεθούμε πάνω σε θησαυρούς γνώσης. Όταν αρχίσαμε να μιλάμε για ένα πολύτομο σύγγραμμα, παρότι το θέλαμε, το αντικρίζαμε σαν να είναι το μακρινό, το πολύχρονο, ένα όραμα που μπορούσε να ολοκληρωθεί σε χρόνια που δεν ταυτίζονταν με την δική μας παρουσία.

Ο καθηγητής Νικόλας Βερνίκος (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας), τα τελευταία πέντε χρόνια, έχει αφιερώσει όλο τον χρόνο του στην μελέτη των «Νοτάριων», στον συντονισμό της δικής μας έρευνας, στην απόδειξη ότι αυτή η περιοχή, η Βόνιτσα, η πόλη των 18 εθνοτήτων, διατηρεί ακόμα και σήμερα τις ίδιες ονομασίες για τα τοπωνύμια και τις συνήθειες. Η πόλη αυτή που βρέθηκε για αιώνες στα σύνορα κάθε εθνότητας που την διοικούσε, κράτησε την ταυτότητά της και αφομοίωνε τις ομάδες των νέων κατοίκων που βρίσκονταν εκεί είτε για να προστατευτούν είτε για να δραστηριοποιηθούν στο εμπόριο. Η πόλη και οι κάτοικοί της, κράτησαν για αιώνες αναλλοίωτα σημαντικά στοιχεία του πολιτισμού.

Ο πρώτος τόμος «Ιστορικά κείμενα Βόνιτσας 1700-1800» κυκλοφόρησε το 2012. Ο δεύτερος τόμος «Ιστορικά κείμενα Βόνιτσας 1800-1812» είναι στο στάδιο των τελικών δοκιμίων για εκτύπωση.

Οι εκπλήξεις όμως συνεχίζονται και στον υπό επεξεργασία 3ο τόμο «Ιστορικά κείμενα Βόνιτσας 1813-1830». Είναι μια περίοδος μετά το συνέδριο της Βιέννης, όπου η Βόνιτσα παρά την κατοχή της από τον Αλή Πασά, διατηρεί το Ενετικό δίκαιο, πραγματοποιεί συνεχείς εμπορικές συναλλαγές με την Τεργέστη, είτε με την εκεί παρουσία, είτε μέσω πληρεξουσίων με συμβολαιογραφικά έγγραφα.

Η επεξεργασία δύο συμβολαίων που συντάχθηκαν στις 30 Νοεμβρίου 1813 και 4 Δεκεμβρίου 1813, μας επιβεβαίωσαν ότι στη Βόνιτσα, ακόμα και επί Οθωμανικής κυριαρχίας (Αλή Πάσας), διέμενε (μόνιμα ή περιστασιακά) ο πρωτοσύγκελος του Πανάγιου Τάφου.

Στον πρώτο τόμο (1700-1800) είχαμε αρκετά συμβόλαια που ιδιοκτήτης ακινήτων εμφανίζονταν η διαχείριση του Πανάγιου Τάφου, αλλά υπήρχε και μια μόνιμη ερώτηση σε όλες τις διαθήκες εκ μέρους του Νοτάριου «αν έχει την πρόθεση να αφήσει μέρος της διαθήκες στον Πανάγιο Τάφο».

Τα δύο νέα συμβόλαια, του 1813, μας πληροφορούν ότι ο στην Βόνιτσα πρωτοσύγκελος του Πανάγιου Τάφου, ονομάζονταν «Σεραφείμ». Σας παραθέτουμε αυτούσια τα δύο συμβόλαια, γνωρίζοντας σε εσάς ότι η διαχείριση του Πανάγιου Τάφου, είχε στην κατοχή της πολλά ακίνητα στη Βόνιτσα.

30 Νοεμβρίου 1813, <έ.π.>.

Οι επίτροποι του Αγίου Σπυρίδωνος Σπ. Αρνής και Δημ. Λάμπος πουλούν στον πρωτοσύγγελο του Αγιού Τάφου Σεραφείμ ένα εργαστήρι (400 γρ.)

Β΄ Νοταριακός Κώδικας Βόνιτσας.

φυλ.129ν|

|1813: Νοεμβρ(ίου): 30: έ.: π.: Βόνιτζα.

Ενεφανίσθησαν 2|σωματικώς εν τω καγγέλω εμού νοταρίου, και εις την παρου|σίαν των κάτωθεν αξιοπίστων μαρτύρων οι δύο επίτροποι της 4|εκκλησί(ας) του Αγίου Σπυρίδωνος, κύριο Σπύρος Αρνής, και Δη|μήτρης [Λάμπος] από το ένα, και εκ του ετέρου ο Πανοσι|ολογιώτατος άγιος πρωτοσύγγελος τους Παναγίου Τάφου κύριος Σε|ραφείμ, τα οποία μέρη μου είπον να σημειώσω ως κάτω|θεν.

Έχοντας, ποσεδέροντας και εξουσιάζοντας η άνω 9|εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος ένα αργαστήρι χαμόγειον εις τού|την πολιτείαν, εις την ιδίαν ενορίαν σύγκολα με το 11|οσπίτιον ανώγαιον οπού ποσεδέρει ο Πανάγιος Τάφος, του 12|μάκρου οργυιές τρεις, και του πλάτου ομοίως˙ 13|το οποίον εργαστήρι οι άνω μελετημένοι επίτροποι με γνώ|μην κοινήν και των λοιπών συναδέλφων της αυτής εκκλη|σίας, έστοντας και απεφάσισαν να ευτρεπίσουν και να διορθώσουν 16|την άνωθεν εκκλησίαν και με το να χρειάζονται έξοδα πολλά 17|αποφάσισαν να πουλήσουν και αποξενώσουν εις καθαράν και ε|λευθέραν πούλησιν το αυτό εργαστήρι προς τον άνωθεν πρωτο|σύγγελον του Παναγίου Τάφου κυρ Σεραφείμ δια γρόσια, 20|τετρα-κόσα ήτοι: 400: σκεπήν, τοίχον, ξυλε[--] και τον τόπον 21|όπου συμφώνως τα μέρη τον ετίμησαν.

Όθεν μένοντας 22|άνωθεν κύριος Σεραφείμ ευχάριστος να το αγοράσει δι’απόκτημα 23|του Παναγίου Τάφου, την σήμερον έμπροστεν εμού και κάτωθεν 24|τιμίων μαρτύρων, ο ρηθείς κύριος Σεραφείμ εμέτρησε και 25|χειροδοτώς έδωσε τα άνωθεν γρόσια τετρακόσια των ρη|θέντων επιτρόπων, Σπύρου Αρνή και Δημήτρη Λάμπη, και τα 27|έλαβαν εις χείρας των σώα και ανελληπή, και άπο την σήμε|ρον και εις τον άπαντα αιώνα επούλησαν, τζεδέρησαν 29|και τελείως αποξένωσαν το αυτό εργαστήρι προς τον ρηθέντα φυλ.130r|κύριον Σεραφείμ και προς τους κατά καιρόν βεκίλιδες 2|και διαδόχους του Παναγί(ου) Τάφου να το [ έχουν] και εξουσιά|ζουν ως κτήμα ίδιον εδικόν τους, έχοντες παντελεύθερον 4|εξουσίαν να το κάμνουν ως θέλουν και βούλονται [και] υπο|σχόμενοι πάντοτε οι αυτοί επίτροποι Αρνής και Λάμπος 6|ωσάν και οι κατά καιρούς επίτροποι της εκκλησίας να δια|φεντεύουν τον άνωθεν κύριον Σεραφείμ, ωσάν και τους λοι|πούς κατά καιρόν επιτρόπους του Παναγίου Τάφου εις την δε|σποτείαν και κυριότητα του αυτού εργαστηρίου.

10|Ούτως συμφώνως εποίησαν και βεβαιούν ιδιοχείρως των.-

11|< Σπύρος Αρνής επίτροπος βεβαιώνω.-

12|< Νικόλαος Λογοθέτης μαρτυρώ.-

13|< Χρηστάκης Γεροπά(νου) ήμουν εις το παρόν και μαρτυρώ.-

14|< Χρύσανθος ιερομόναχος ηγούμενος Βαρικού ήμουν πα|ρών και μαρτυρώ.-

4 Δεκεμβρίου 1813 <έ.π.>

Ο πρωτοσύγκελος του Αγίου Ταφου Σεραφείμ πουλάει στον Μήτζο Γεροκαλόγερο.

Β΄ Νοταριακός Κώδικας Βόνιτσας.

φυλ.130r|1813 Δεκεμβρίου 4: 

17|Ενεφανίσθησαν εν τω καγκέλω εμού νοταρίου προ|σωπικώς και εις την παρησίαν των κάτωθεν 19|αξιοπίστων μαρτύρων ο πανοσιολογιώτατος πρω|τοσύγκελος του Παναγίου Τάφου κύριος Σεραφείμ 21| από το ένα, και εκ του ετέρου ο κυρ Μήτζος Γερο|καλόγερος τα οποία μέρη μου είπαν να σημειώσω 23|ως κάτωθεν.

Έχοντας και εξουσιάζοντας ο Πανά|γιος Τάφος εις ετούτην την πολιτείαν, εις την 25|ενορίαν του Αγίου Παντελεήμονος ένα σπίτι 26|χαμώγαιον με τοίχον και σκεπασμένον με κε|ραμύδια, του μάκρου οργυιές πέντε, του πλάτου 28|οργυιές τρεις και το ύψος μιάμιση, πλησίον του ο|σπιτιού όπου κατοικεί την σήμερον ο άνωθεν φυλ.130ν| Μήτζος [με τον τόπο -- -- -- -- --- ] 2| όμως [-- -- -- ] δι υπόθεσιν 3| [ -- -- -- ] του Παναγίου Τάφου θέλησε να αποξενώσει, 4| πουλήσει εις καθαράν και ελευθέραν πούλησιν

5| τη [ . . . . . ]

6| [ -- --- --- ]

7| [ -- --- --- ]

8| [ -- --- --- ]

9| [ -- --- --- ]

10| [ -- --- --- ]

11| ] με φόβο του θεού και βάρος 12| της ψυχής του [το ετίμησε] δια γρόσια τρακόσια [--] 13| τα οποία [ --- --- ] Μήτζος [-- ] 14| [ -- -- ] έμπροστεν εμού και κάτωθεν τιμίων μαρ|τύρων] -- 16|[ -- --- ] έλαβε εις χεί|ρας [του σώα και ανελληπή] και κράζεται πλερωμένος 18| και τελείως ευχαριστημένος και από την σήμερον και 19| τον [-- --- --- ] Σεραφείμ -- [πού|λησε, τζεδέρισε [και τελείως ] αποξένωσε το αυτό [οσπί|τιον -- --- ] δια λόγου του και προς τους [κατά 22|καιρόν] βεκίλιδες και διαδόχους του Παναγίου 23|Τάφου [ -- -- --- ] ίδιον εδικόν [ - ] 24| ημπορώντας να το κάμνει [ως θέλει και] βούλεται [ -- -- 25| -- ] πάντοτε [---- ] Σεραφείμ 26| [ -- -- -- --- --- --] Παναγίου Τάφου [να] 27| διαφεντεύει τον αυτόν αγοραστήν Μήτζου όσον [και] 28| τους διαδόχους του [εις] την δεσποτείαν και κυριότητα 29| [του αυτού σπιτιού.

[Ούτως εποίησαν] και βεβαιώνει 30|[ιδιοχείρως του] [-- --] κύριος Σεραφείμ [- εις] 31|[μαρτυρίας].

32| < [Πρωτοσύγκελος] του Παναγίου Τάφου Σεραφείμ βεβαι[ώ]

33|< Χρύσανθος ιερομόναχος ηγούμενος Βαρικού

34| < Ευστάθιος [-- - ] ήμουν παρών και μαρτυρώ.-