Σπύρος Δ. Ζαβογιάννης: Γλυκιές και βασανιστικές μνήμες από το μακραίωνο μυθολογικό και ιστορικό παρελθόν, αλλά και αυτών των κατοπινών χρόνων.

Έχουμε την χαρά και την τιμή σήμερα στο Blog μας να φιλοξενούμε άλλο ένα κείμενο, του συμπατριώτη και προσωπικού μας φίλου κ. Σπύρου Δ. Ζαβογιάννη. Θέμα του κειμένου, μία γενική σύντομη τοποθέτηση για την ιστορική του μελέτη «Γλυκιές και βασανιστικές μνήμες από το μακραίωνο μυθολογικό και ιστορικό παρελθόν, αλλά και αυτών των κατοπινών χρόνων», που αφορά την εξελικτική πορεία του προϊστορικού ανθρώπου στην Ακαρνανία.

Ο Σπύρος Ζαβογιάννης, ένας απλός λαϊκός άνθρωπος, ιστοριοδίφης εδώ και πολλά χρόνια, ο οποίος δηλώνει ότι δεν διεκδικεί τον τίτλο του ειδικού, με τον μοναδικό και ξεχωριστό τρόπο έκφρασης που διαθέτει, γράφει και περιγράφει πολύ εκφραστικά και γλαφυρά, καταφέρνοντας με ένα τρόπο μαγικό να σε μεταφέρει στην εποχή για την οποία εξιστορεί.
Ένας άνθρωπος παθιασμένος με την τοπική ιστορία, που έχει αφιερώσει πολλά χρόνια από την ζωή του, ασχολούμενος, μελετώντας και κυρίως γράφοντας χιλιάδες σελίδες με την παλιά του γραφομηχανή, για θέματα της τοπικής μας ιστορίας αλλά και για γενικότερα φιλοσοφικά θέματα και προβληματισμούς.
Στο σπίτι του, όπου και να κοιτάξεις, το μάτι σου θα πέσει σε πάκους δακτυλογραφημένων σελίδων από τον ίδιο, με αναφορά σε κάποιο συγκεκριμένο ιστορικό θέμα.

Πραγματικά αξίζει και σας προτείνουμε να αναγνώσετε το παρακάτω κείμενο.....

Του Σπύρου Δ. Ζαβογιάννη.

Μία προσπάθεια των εδώ διαβιούντων πανάρχαιων πληθυσμών, όπου έθεσαν τις βάσεις για την πολιτιστική τους ανέλιξη για μακρές οπωσδήποτε περιόδους, αλλά και το γκρέμισμα των πολιτιστικών αυτών των επιτευγμάτων διαχρονικά, επί τη βάσει κάτω από πάρα πολλές αιτίες και συνθήκες.

Είναι μια προσέγγιση, που αγκαλιάζει όλους τους αρχέγονους πληθυσμούς οι οποίοι σε αυτή την προσπάθειά θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε, ότι έχουν κοινές αφετηρίες και των καθόλου προσπαθειών τους και αυτών των κακουχιών τους.

Εμείς αυτό που θέλουμε πραγματικά να τονίσουμε στην παρούσα πολυσέλιδη εργασία είναι τα πολιτιστικά και όχι μόνο επιτεύγματα των Ακαρνανικών πληθυσμών, γιατί κι αυτά έχουνε την ιδιαιτερότητά τους και την χαρακτηριστική ειδοποιό διαφορά τους, λόγω της ιδιοσυγκρασίας τούτων των πληθυσμών και αυτού του λαού, που πάντα κρατούσε κάποια ιδιαιτερότητα από τους γειτονικούς πληθυσμούς του στο διάβα των ιστορικών χρόνων.

Είναι μια εργασία, που θα εξελιχθεί παράλληλα και οπωσδήποτε θα συμπληρώσει από την εργασία «Διαχρονικοί προβληματισμοί του ανθρώπου».

Η μια εργασία γεννάει μια άλλη για να μπορέσει να καλύψει ένα τεράστιο κενό που υπάρχει από αυτές τις απόμακρες εποχές, που δεν έχουν ασχοληθεί οι διάφοροι πνευματοφόροι και προβληματισμένοι άνθρωποι της περιοχής, που και αυτοί δεν ήταν λίγοι, ούτε και ευκαταφρόνητοι, αλλά απαγορευτικό για τον κάθε μελετητή, λόγω του τεράστιου βάθος χρόνου, που μας χωρίζει από αυτές τις περιόδους.

Ο πολιτισμός του κάθε λαού, η πολιτιστική του ανέλιξη προσδιορίζεται από το κτίσιμο και το γκρέμισμα των προσπαθειών του. Εάν είχαμε μια ευθύγραμμη πορεία δημιουργίας, τότε ο κόσμος πραγματικά θα είχε πολύ περισσότερα αποκομίσει από αυτή την διαχρονική του προσπάθεια, αλλά κι αυτό το γκρέμισμα των επιτευγμάτων του, που με πολύ κόπο εφευρετικότητα και μόχθο σε μια μακροχρόνια βάση θα μπορούσε να αποφευχθεί, γιατί αυτό το γκρέμισμα είχε πολλές αφετηρίες.

Εδώ απαιτείται μια πιο συστηματική και επιστημονική ιστορική μελέτη, όπου άπτεται πολλών παραμέτρων.

Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο, όπου και ο κάθε άνθρωπος και αυτός ο μορφωμένος, αλλά και ο μη μορφωμένος θέλει να γνωρίζει τις απαρχές της απόκτησης αυτών των πολιτιστικών του επιτευγμάτων.

Είναι ίδιο του ανθρώπινου χαρακτήρα, αυτές οι φάσεις εξέλιξης που διέρχονταν κάτω από δύσκολες συνθήκες, γιατί ο πρωτόγονος άνθρωπος πολλές φορές διακατέχεται από βάρβαρα ήθη, στερούμενος επικοινωνίας με τους ομοφύλους του, περιχαρακωμένος στον εαυτό του, μη μπορώντας να επικοινωνήσει δια ζώσης, γιατί ακόμη δεν είχαν εφεύρει την ομιλία, αλλά και η εν γένει βιαιότητά τους και μεταξύ των μελών της ίδιας φάρας, μη έχοντες συναίσθηση της συγγενικής τους καταγωγής, αλλά κι αυτός ο καθημερινός προβληματισμός τους για την εύρεση της τροφής τους, που ήταν η μοναδική και καθημερινή τους ενασχόληση, και η συνεχής αντιπαλότητα με τα άγρια ζώα της πλούσιας πανίδας των Ακαρνανικών, όπου τους στοίχιζαν πολλές ζωές σε κάθε κυνηγητική τους εξόρμηση, αποστερώντας τους από εργατικά χέρια που τους ήταν λείαν απαραίτητα. Τα ζώα αυτά έχουν μία παράλληλη πορεία με την εδώ ύπαρξη του ανθρώπου.

Γνώριζε ο πρωτόγονος άνθρωπος μέσα στις πρωτόγονες γνώσεις του, ότι δεν θα μπορούσε να επιβιώσει παρά μόνο με τον βίαιο τρόπο των ενεργειών του και με τον καταναγκασμό των ομοφύλων του, οι οποίοι διέθεταν τα ίδια ήθη, με πολύ αίμα και φόνους, γιατί κι αυτοί διεκδικούσαν με τον ίδιο τρόπο να κορέσουν την πείνα τους και να διεκδικήσουν την εύρεση τροφής τους, για τους ίδιους και για τις οικογένειές τους. Ο συνεχής και σκληρός αγώνας, η σκληρή καθημερινότητά τους με τις πολύ αντίξοες πολλές φορές καιρικές συνθήκες, ήτανε ένα έργο υπεράνθρωπο και μοναδικό.

Εκ των πραγμάτων λοιπόν και μέσα από αυτές τις αντίξοες συνθήκες, δεν θα μπορούσε όμως να μπει φραγμός στην ανθρώπινη επινοητικότητα και εφευρετικότητα, για να μπορέσει ο πρωτόγονος άνθρωπος να καλυτερεύσει την ζωή του, να αλλάξει την μοίρα του, που ήταν πολύ σκληρή και πολλές φορές ανελέητη.

Μέσα στους τόπους εγκαταβίωσής του, όπως ήταν οι σπηλιές ή άλλοι χώροι που του παρείχαν ασφάλεια, και από τις επιθέσεις των συνανθρώπων του, αλλά και αυτών των άγριων θεριών, που δεν τολμούσε να ξεμυτίσει για την εύρεση της τροφής του, εδώ μέσα κλεισμένος προσπαθεί να οργανώσει την ζωή του και να δημιουργήσει, να καλύψει τις πιο βασικές και πρωταρχικές του ανάγκες σύμφωνα με τις γνώσεις και το πνευματικό του επίπεδο, για να καλυτερεύσει τους σκληρούς όρους της καθημερινότητάς του.

Η διοίκηση της φάρας βρισκότανε στις απαρχές της ζωής, κάτω από την διοίκηση της μεγαλύτερης σε ηλικία γυναίκας της φάρας, αλλά και πολύπειρης, η οποία ασκούσε την όλη διοίκηση και εντός των χώρων διαμονής τους και εκτός αυτών. Οι αποφάσεις γινόντουσαν αποδεκτές από όλους, αυτή ήταν η μακρά χρονική περίοδος της Μητριαρχίας, μέχρι να την διαδεχθεί η άλλη μακρά περίοδος της Πατριαρχίας.

Αυτό το γεγονός της οργάνωσης των αρχαίων κοινωνιών, που ήταν γενικά παραδεκτό από τις εγκυκλοπαίδειες του πολιτισμού, αλλά και από αυτό το πολυσέλιδο βιβλίο του MORGAN, που αναφέρεται στην «αρχαία κοινωνία», γιατί σύμφωνα με την νοοτροπία των Ακαρνάνων, όπως αυτή έφθασε μέχρι των ημερών μας, κι εδώ φυσικά φαίνεται η δύναμη της παράδοσης, δεν νομίζουμε ότι οι ανδρικοί αυτοί πληθυσμοί θα μπορούσαν να ανεχθούν την μορφή αυτή οργάνωσης της τότε κοινωνίας τους και αυτής της φάρας τους.

Βέβαια δεν μπορούμε με τα σημερινά δεδομένα να κρίνουμε και να κάνουμε κάποιες διαπιστώσεις της αρχέγονης εκείνης Ακαρνανικής κοινωνίας.

Είναι πάρα πολλές οι αφετηρίες, που θα έπρεπε να ξεκινήσει ο πρωτόγονος άνθρωπος για να μπορέσει να καλύψει τις πολλαπλές πρωταρχικές ανάγκες του. Δεν γνωρίζουμε πραγματικά πώς να τις ιεραρχήσουμε, πώς να τις κατηγοριοποιήσουμε.

Βέβαια ζωτικής γι' αυτόν σημασία είχαν οπωσδήποτε η ασφάλειά του και η εύρεση της τροφής του, αλλά και η καταπολέμηση των ασθενειών και η υψηλή θνησιμότητα.

Έπρεπε να εγκαταβιώσουν σε ασφαλείς χώρους, έπρεπε ν' αναπτύξουν τα αμυντικά και επιθετικά όπλα τους, τα οποία για μακρές ιστορικές περιόδους θα είναι σχεδόν τα ίδια, μέχρι και αυτά να βελτιωθούν και εξελιχθούν.

Ξεκινάνε από το πέταγμα της πέτρας, αλλά και την χρήση μακρών ξύλων, που τα έκοβαν από τα δέντρα, για να μπορούν να αμύνονται και να επιτίθενται. Βέβαια αυτά τα όπλα κάτω από μια αδήριτη ανάγκη, θα βελτιωθούν οπωσδήποτε σε βάθος χρόνου, θα καταστούν πιο αποτελεσματικά και πιο προστατευτικά για τους ίδιους και όσους συμμετέχουν στις κυνηγητικές τους εξορμήσεις.

'Όπως αυτό το δοξάρι και αυτές οι πέλτες, οι οποίες θα αποτελέσουν και ισχυρό στρατιωτικό σώμα στους Ακαρνάνες, των Πελταστών, στα πολύ υστερότερα χρόνια. Όπως αναφέρεται στο Θουκυδίδη στο μοναδικό βιβλίο του «Ο Πελοποννησιακός πόλεμος», ο Αθηναϊκός στόλος πολλές φορές από τις Ακαρνανικές πόλεις επιστράτευε «ακοντιστάς και πελταστάς ξυνεγείρων».

Κατά την ενασχόλησή τους με το κυνήγι, στο οποίο συμμετέχει σύσσωμη η φάρα, κυρίως οι ανδρικού πληθυσμοί, το φέρσιμο του σκοτωμένου ζώου στους χώρους εγκαταβίωσης τους, η μεγάλη γυναίκα που είχε την ευθύνη και για το μοίρασμα της τροφής στα μέλη της φάρας, αλλά και η όλη οργάνωση για την μεταφορά αυτού του ζώου, αλλά και το να έρθουν κάποιοι από αυτούς στις διάφορες πηγές ή νεροσυρμές για να φέρουν νερό, να ξεδιψάσουν, μια άλλη επικίνδυνη έξοδος, όπου κι εδώ παραμόνευαν τα άγρια και ήμερα θεριά να ξεδιψάσουν κι αυτά, που ήτανε μια μόνιμη απειλή της ζωής τους, όπως και παραπάνω τονίσαμε.

Το αφόρητο κρύο που κυριαρχούσε στους χώρους διαμονής τους, αλλά κι αυτή η φοβερή υγρασία, λόγω των αγρών καιρικών φαινομένων που επικρατούσαν γενικά στο όλο περιβάλλον και λόγω των φοβερών παγετώνων, που ήτανε ανασταλτικοί παράγοντες της επιβίωσης τους, αλλά και αυτή η μη προφύλαξης της τροφής τους, όπου ήταν εστία ανάπτυξης μικροβίων, λόγω της έκθεσης της σε κάθε χώρο, τους μείωνε. πάρα πολύ το προσδόκιμο της ζωής τους και επικρατούσε στα μέλη της μεγάλη θνησιμότητα, την οποία δεν μπορούσαν να ελέγξουν και να προσδιορίσουν, ούτε να βρούνε κάποια μέσα να την καταπολεμήσουν.

Τα τομάρια των φονευθέντων ζώων, κατά τις κυνηγετικές περιόδους, τα χρησιμοποιούν για να ντύσουν την γύμνια τους, να τα προσαρμόσουν στο πυκνό τρίχωμα του δέρματός τους, να μετριάσουν το κρύο που τους δέρνει.

Αυτά τα τομάρια θα τα χρησιμοποιήσουν για να τα στρώνουν μέσα στο υγρό χώμα των σπηλαίων, οπότε μετριάζονται οι άσχημες συνθήκες που επικρατούσαν εντός των χώρων εγκαταβίωσής τους. Αυτοί οι χώροι, θα γίνουν και χώροι λατρείας των νεκρών συνανθρώπων τους. Μάλλον θα τους κρατούν άταφους για μεγάλα διαστήματα, γιατί τους ήθελαν κοντά τους και δεν γνώριζαν την διαδικασία της ταφής, και μάλιστα ο πρωτόγονος άνθρωπος θα τους απέδιδε διάφορες πρωτόγονες λατρευτικές τιμές, γιατί δεν ήθελε να τους αποχωριστεί, πέρα βέβαια από την δυσοσμία την οποία εξέπεμπαν αυτά τα μισολιωμένα πτώματα, μέχρις ότου φτάσουν στην ωριμότητα της ταφής, και αργότερα με την ανακάλυψη της φωτιάς το κάψιμο των νεκρών τους σωμάτων. Οπότε σταδιακά οι χώροι εγκαταβίωσής τους θα μετατραπούν και σε χώρους λατρείας, η λατρεία των προγόνων ή προγονολατρεία, αλλά και ο φόβος τους λόγω κάποιων ακραίων καιρικών φαινομένων που λάμβαναν χώρα στην καθημερινότητα τους, τους καθιστούσε δεισιδαίμονες και προληπτικούς, που είναι οι απαρχές των πρωτόγονων λατρευτικών συνηθειών, που τις απέδιδαν σε κάποιες άγνωστες σε εμάς θεότητες, τα θρησκευτικά πρωτόγονα δρώμενα.

Το άλλο μεγάλο επίσης κεφάλαιο το οποίο ανοίγεται στην καθημερινότητά τους ήταν αυτό της αντιμετώπισης των πολλαπλών ασθενειών, που τους οδηγούσε στο θάνατο, αλλά κι αυτός ο ίδιος ο θάνατος και βέβαια δεν μπορούσαν όλα αυτά να τα αντιμετωπίσουν, γιατί εστερούντο των ανάλογων γνώσεων και εμπειριών, προσπαθούσαν να βρούνε κάποιες λύσεις, με την ευρηματικότητά τους όσο τους επέτρεπαν οι πρωτόγονες γνώσεις τους.

Αργότερα πολύ πιθανόν και χιλιετηρίδες, θα προχωρήσουν στον πολιτισμό και θα κρίνουν κατάλληλη την συγκατοίκηση με άλλους ανθρώπους σε συγκεκριμένους επιλεγμένους προστατευόμενους από τα ακραία καιρικά φαινόμενα τόπους, και θα αποτελέσουν τις τοπικές κοινωνίες. Για να φθάσουν σε αυτό το σημείο ωριμότητας θα έχουν ξεπεράσει πάρα πολλά στεγανά και θα είχαν την πολιτική ωριμότητα της συγκατοίκησης. Εδώ λοιπόν αυτοί οι πληθυσμοί θα οργανώσουν την ζωή τους, έχοντας σαν οδηγό την συσσωρευμένη πείρα και την εμπειρία του προγονικού παρελθόντος, όπου οι πληθυσμοί είχαν βάλει τις πολυποίκιλες βάσεις του κοινωνικού βίου.

Εδώ θα οργανώσουν την ζωή τους , θα δημιουργήσουν εργοταξιακούς χώρους, κάθε μορφής, όπως κεραμοποιία, αφού θα μάθουν την χρήση του πηλού, ναυπηγικές μονάδες, για να ξανοίγονται στα πέλαγα. Επίσης θ' ανακαλύψουν την χρήση επαγγελμάτων, την ανάπτυξη διαφόρων δραστηριοτήτων, θα περιτειχίσουν τις πόλεις τους και αυτά τα πολίσματά τους με υψηλά τείχη, για να προστατευθούν από τις συχνές εχθρικές και πειρατικές επεμβάσεις, που ήταν καταστροφικές και για τους ίδιους τους πληθυσμούς, αλλά και αυτών των πολιτιστικών τους επιτευγμάτων.

Κάποιοι από αυτούς τους βιοτεχνικούς χώρους βρισκόντουσαν κάτω από την ισχυρή προστασία των τειχών, κάποιοι άλλοι βρισκόντουσαν εκτός αυτών και οι εχθρικές επεμβάσεις τους κατέστρεφαν, με αποτέλεσμα η πολιτιστική τους ανέλιξη πολλές φορές οπισθοδρομούσε, αποστερώντας τους πληθυσμούς και αυτή την πόλη από τα απαραίτητα, που τα είχαν ανάγκη και οι πληθυσμοί υφίστανται και οικονομική καταστροφή, αλλά και η ίδια η ζωή τους μετά την εκπόρθηση των τειχών, τους περνούσαν από δύστομον μάχαιρα, αλλά και πολλοί των νέων θα συρθούν σκλάβοι, και θα αποτελέσουν αντικείμενο πλουτισμού στις ξένες αγορές, αποστερώντας τον τόπο τους από το πολύτιμο κεφάλαιό τους.

Η δημιουργικότητα όλων των πληθυσμών που συγκατοικούν κατά περιοχές καθώς βαδίζουν προς τον πολιτισμό, είναι μοναδική και ακολουθούν μια εξελικτική διαδικασία, η μια γενιά συμπληρώνει την άλλη, θα εξελίξουν τα επιτεύγματα των προηγουμένων γενεών, και κάποιες πόλεις κατάφεραν με την ανάπτυξη του ανταλλακτικού εμπορίου μέσω της ξηράς, αλλά και μέσω των «δρόμων» της θάλασσας, αλλά και αργότερα με τις χρηματιστηριακές ανταλλαγές, να φέρουν πλούτο και ευημερία στην κάθε πόλη.

Αλλά ο φθόνος και ο πλουτισμός των παντοδαπών εχθρικών επεμβάσεων, είναι αυτός που τους στερεί πολλές φορές τον τρόπο της ζωής τους, που με πολύ κόπο και αίμα, αλλά και πολύ προσπάθειά κατάφεραν να δημιουργήσουν, και να τους πισωγυρίζει κάθε φορά και στον οικονομικό και πολιτιστικό τομέα.

Αυτή ήταν η μοίρα αυτών των κοινωνιών, όπου μαζί με την επίδοση στα ειρηνικά τους έργα, έχουνε πάντα τα όπλα δίπλα τους για υπερασπιστούν αυτά τα επιτεύγματα τους, την ίδια την ζωή τους και αυτή την ελευθερία τους, και πάντοτε θα ποτίζουν το αδηφάγο δέντρο της λευτεριάς, με το ίδιο το αίμα τους.

Είναι πραγματικά σκληρή η μοίρα των ανθρώπων, αυτών που διαβιούν κάτω από αυτές τις συνθήκες οικοδόμησης των κοινωνιών τους, αλλά και καταστροφής των έργων των χειρών τους, που με τόση προσπάθεια προσπάθησαν οι γενιές τους να δημιουργήσουν σε μακροχρόνια βάση. Δεν απογοητεύονται παρ' όλες τις καταστροφές, συνεχίζουν την αγωνιώδη προσπάθεια της ανοικοδόμησης με περισσότερο πείσμα, γιατί δεν μπορούν να δεχθούν την καταστροφική επενέργεια των πολυποίκιλων εχθρικών επεμβάσεων.

Πολλά θα μπορούσαμε ν' αναφέρουμε γι' αυτήν την διαχρονική πορεία των πληθυσμών στην περιοχή της Ακαρνανίας, της ανοικοδόμησης και καταστροφής των πολιτιστικών τους επιτευγμάτων, από τα πρώτα χρόνια της εδώ παρουσίας τους.

Πέρα βέβαια από τις εχθρικές επεμβάσεις, εμφύλιες διενέξεις που ποτέ δεν έλειπαν, φυσικές καταστροφές και ένα σωρό άλλα αίτια, τα οποία τους πείσμωναν να συνεχίσουν τον καλόν αγώνα της ζωής τους και την δημιουργική τους πορεία και το συμπλήρωμα πάντοτε των λατρευτικών και λαογραφικών παραδόσεων τους.

Αυτό είναι το μεγάλο κεφάλαιο των Ακαρνανικών πληθυσμών, η τεράστια διαχρονική λαογραφική προσφορά αυτού του λαού, καταδεικνύει και το τεράστιο ιστορικό βάθος του.

Αυτή η μελέτη, η οποία τώρα ξεκινάει και δεν είναι η μόνη, γιατί έχουμε το ελάττωμα να δουλεύουμε δύο και τρεις εργασίες ταυτόχρονα, δεν γνωρίζουμε τι έκταση μπορεί να πάρει για να καλύψει ένα άλλο κενό του απόμακρου ιστορικού παρελθόντος.

Ο κάθε αναγνώστης μπορεί να βγάλει κάποια συμπεράσματα για την ιστορική πορεία αυτού του λαού. Και ο κάθε αναγνώστης να προβληματιστεί, ότι τα σημερινά πολιτιστικά επιτεύγματα που απολαμβάνουμε, είναι αποτέλεσμα αγώνων και θυσιών των προγόνων μας, που τους οφείλουμε ευγνωμοσύνη.