Αρχαία «Αλυζία οδός».

Πηγή: Σελίδα Facebook

''ΦΙΛΟΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΑΛΥΖΙΑΣ''.

Του Σπύρου Θεοδ. Μήτση.

Ο Αρχαία «Αλυζίας οδός», ήταν η σπουδαιότερη και η σημαντικότερη από τις οδούς της πόλη - κράτος Αλυζία (οι άλλοι δρόμοι οδηγούσαν προς το Θύριον, το Τύρβειον-Μεδεώνα, και προς «Καλιγώνι», Φοίτιον). Ήταν ο κύριος άξονας επικοινωνίας της Αλυζίας με τις άλλες πόλεις της Ακαρνανίας. Ήταν δρόμος ζωτικής σημασίας για τη συντήρηση και την ανάπτυξη της πόλη- κράτος. Ήταν η οδός σύμβολο της δύναμης της Αλυζίας στα Κλασσικά, Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά Χρόνια.

Κατασκευάστηκε περί το 4ο αι. π.Χ.; Διατηρήθηκε δε και μετά τα ρωμαϊκά και τα Βυζαντινά χρόνια, αφού εξυπηρετούσε υπέρ το δέον τις ανάγκες του πολιτικού, του στρατιωτικού και του εμπορικού κόσμου της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.

Ερχόμενη δυτικά από την αρχαία Νικόπολη, το Άκτιο, την Πάλαιρο, περνούσε την πόλη - κράτος των Αλυζαίων Ακαρνάνων, Αλυζία (το αρχαίο Φράγμα, το Ρωμαϊκό οικισμό στη θέση «Μάρμαρα», το Ναό της Άρτεμης Επικρατείας στη θέση «Δρυμώνα», τον Πύργο στη θέση «Κλειδί»-Αγριλιά (φυλακείο και παρατηρητήριο), τον Πύργο (φυλακείο) στη θέση «Καστρινού» Δεργοβίτσας) και από εκεί οδηγούσε είτε προς τις παράλιες πόλεις Αστακός, Μαραθιάς, Πλευρώνα, Καλυδώνα, Πάτρα, είτε προς την ενδοχώρα, τις Ακαρνανικές πόλεις Κόροντα, Φοίτιο, Διρυής, Στράτο κ. ά.

Σε πολλά σημεία επί της αρχαίας οδού υπήρχαν κρήνες, αναβλύζοντα και τρεχούμενα νερά, όπου οι ταξιδιώτες αλλά και οι κάτοικοι της πόλης μπορούσαν να δροσίζονται και να ξεκουράζονται.

Αναβλύζοντα νερά και κρήνες υπήρχαν στο λιμάνι της πόλης, έξω από τα τείχη της πόλης, στα Μάρμαρα – Λυμπέριο ή ρωμαϊκό οικισμό, στις θέσεις «Βρύση, Μέγα πηγάδι,.. και «Βαλαώρα», τρεχούμενα επιφανειακά και υπόγεια νερά στις θέσεις «Αγριλιά», «Βερίνα», Σταυρολιμνιώνα, αλλά και στο φράγμα της πόλης, κ. ά).

Ένα τμήμα του διασωθέντος αρχαίου δρόμου είναι και το λαξευμένο μονοπάτι που βρίσκεται στη θέση «Καμπλάφκα», κοντά στο αρχαίο λιμάνι της πόλης («λιμήν Ηρακλέους»). Το μονοπάτι αυτό μας φανερώνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αρχαίας «Αλυζίας οδού»: Το πλάτος της κυμαινόταν από 3-4 μ. έως και 5-6 μ. σε ορισμένα σημεία. Το μεγαλύτερο μέρος της οδού ήταν χωμάτινο, σε ελάχιστα δύσβατα σημεία ήταν λαξευμένος (Καμηλαύκα, Σταυρολιμνιώνα) ή και λιθοστρωμένος (Αη-Λιάς).

Τέλος, λόγω του βραχώδους υποστρώματος από τον δρόμο αυτό δεν περνούσαν άμαξες, παρά μόνο στο πεδινό της τμήμα κ.ά.

Να υπογραμμίσουμε πως σε επιλεγμένα σημεία της «Αλυζίας οδού» – κοντά σε κρήνες και αναβλύζοντα ή τρεχούμενα νερά- υπήρχαν ανεπτυγμένα οικονομικά και θρησκευτικά κέντρα. Ένα από αυτά είναι το λιμάνι του, ή το θρησκευτικό ιερό προς τιμήν του προστάτη ήρωα Ηρακλή - Τέμενος Ηρακλέους (βυθισμένα, κατά τον αρχαιολόγο Ρωμαίο, πλησίον του ναού της Αγίας Τριάδας).

Επίσης στο «Βούλκο», υπήρχαν και τα αρχαία λουτρά - ιαματικά νερά της Αλυζίας. Σ’ αυτά, όπως μας πληροφορούν οι επιστολές του Κικέρωνα, πιθανόν να σταματούσαν οι οδοιπόροι δια να κάνουν το μπάνιο τους, αλλά και να χαλαρώσουν από το μακρύ και κουραστικό τους ταξίδι (Όποιος επισκεφτεί τον αρχαιολογικό αυτό χώρο θα αντικρίσει λουόμενους με το λασπώδες θεραπευτικό μαύρο μείγμα, θα ταξιδέψει με τη φαντασία του πίσω στο χρόνο και θα οραματιστεί το μέλλον της περιοχής. Επίσης, θα δει το αναδεικνυόμενο από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτ/νίας και Λευκάδας, ταφικό μνημείο του 2ου μ.Χ. αι., και θα φανταστεί την τελετουργική μαγεία του Ασκληπιείου, που πιθανόν να βρίσκονταν εντός του Τεμένους του Ηρακλέους (Κ. Φερεντίνος).

Κατά μήκος της αρχαίας οδού υπήρχαν κι άλλα παρόμοια οικονομικά και θρησκευτικά κέντρα όπως, στο διοικητικό κέντρο της πόλης (αγορά, ναοί, δικαστήριο, σπίτια αρχόντων, βουλευτήριο), στο πολιτιστικό και εργαστηριακό κέντρο πέριξ της θέσης «Μάρμαρα» (θέατρο, εργαστήριο πηλοπλαστικής, και γλυπτικής του Λυσίππου και των μαθητών του), στο θρησκευτικό κέντρο-ιερό προς τιμήν της θεάς Άρτεμης στο «Δρυμώνα» (και λιμήν;), στο θρησκευτικό κέντρο-ιερό προς τιμήν του Ηρακλέους στο «Σταυρολιμνιώνα»(και λιμήν) κ. ά.

Φυλακεία-Φρυκτωρίες πάνω στους αρχαίους δρόμους (Πύργος Αγριλιά, Πύργος Καστρινού και Πύργος Αρχοντοχωρίου).

Η Αλυζία συνδέονταν με το δίκτυο των δρόμων της αρχαίας Ακαρνανίας. Με κέντρο την πόλη της Αλυζίας, από διάφορα σημεία-πύλες, η πόλη εξακτινώνονταν και συνδέονταν με τις γύρω πόλεις-κράτη (Θύρρειο, Πάλαιρος, Αστακός, Καλλιγώνι; Τύρβειον, Μεδεών, Φοιτείες, Κόροντα).

Ίχνη των αρχαίων αυτών δρόμων, προς τις όμορες πόλεις, συναντάμε ακόμη και σήμερα σε πολλά σημεία του ορεινού εδάφους των δημοτικών διαμερισμάτων του Δήμου Αλυζίας. Από μια πρόχειρη ματιά διαπιστώνει κανείς πως: οι δρόμοι βρίσκονται ανάμεσα σε ποτάμια, πάνω σε υψώματα, ακόμη και δρόμοι λαξευμένοι πάνω σε βράχους. Οι δρόμοι-μονοπάτια σχεδιάζονταν στενοί και ασφαλείς και πάντα στα πρότυπα των αναγκών της κάθε εποχής. Πρόκειται για δρόμους πυλώνες προς την ανάπτυξη και την πρόοδο της περιοχής.

Έχοντας επίγνωση των προβλημάτων που δημιουργούνταν, οι Αλυζαίοι Ακαρνάνες έχτιζαν κατά μήκος του δρόμου της περιφερείας τους και σε περίοπτα σημεία ισχυρές φρυκτωρίες (πύργους, φυλάκια), και εγκαθιστούσαν σε αυτές φρουρές με εκπαιδευμένα από παιδοτρίβαις, και οπλομάχους (τοξότες, ακοντιστές, καταπέλτες) νεαρά κυρίως άτομα (οι νέοι εκτελούσαν την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία τους στα πλαίσια του θεσμού της εφηβείας).

Ακόμη και σήμερα σώζονται, κατά μήκος του αρχαίου δρόμου Αλυζία-Αστακός, υπολείμματα του κυκλικού πύργου στην τοποθεσία Αγριλιά-Κλειδί, και του πύργου Καστρινού στο οροπέδιο Δεργοβίτσα. (βλ. φωτ.)

Ο επιβλητικός Πύργος-Φρυκτωρία, πάνω στον αρχαίο δρόμο Αλυζία, Καλιγώνι, Φοίτιον.

Ο πιο ιστορικός, λαμπερός και επιβλητικός είναι ο Πύργος στο δρόμο που οδηγεί προς την ενδοχώρα, Καστέλι-Καλιγώνι, Φοίτιο. Ο πύργος αυτός είναι φυτεμένος κατακόρυφα στα βράχια του απάτητου υψώματος των Ακαρνανικών ορέων.

Για τον αρχαίο αυτό δρόμο ο αγρονόμος και λάτρης της πατρώας του γης, Αθανάσιος Ν. Παπαναστάσης, γράφει στην εφημερίδα «Αρχοντοχώρι», τις 17-18- 1986 : «Στο βάθος της μεταξύ των πρώτου πύργου (Πύργος) και δεύτερου πύργου-αμυντηρίου χαράδρας, και από το δυτικό της στόμιο, προς την ανατολική έξοδο στο τέρμα της δεξιάς πλαγιάς, κατά την αρχαιότητα υπήρχε δίοδος που τη διέσχιζε (αρχαίος δρόμος). Ήτανε το μοναδικό πέρασμα για την πεδιάδα της Αρχαίας Αλυζίας από το εσωτερικό της υπόλοιπης χώρας. Ίχνη της διόδου αυτής σώζονται μέχρι σήμερα ευδιάκριτα». (βλ. φωτ.)

Η αρχαία «Αλυζία οδός» στην ιστορική της εξέλιξη.

Εν κατακλείδι, η αρχαία οδός της Αλυζίας αποτελεί σημαντικότατο σημείο για την τοπογραφία της αρχαίας Αλυζίας και των όμορων Δήμων. Ο ρόλος της αρχαίας αυτής οδού ήταν να συνδέει την πόλη της Αλυζίας, ανατολικά με τον Αστακό, και δυτικά με την Κεκροπία, το Σόλιο, το Άκτιο και τη Λευκάτα. Παρ' όλο που έχουν περάσει πολλοί αιώνες από την κατασκευή της αρχαίας οδού, η ταύτισή της με την παράλληλη σημερινή παρα Ιόνια οδό δεν είναι απλή σύμπτωση. Η γεωμορφολογία της περιοχής ήταν αυτή η οποία είχε επιβάλει στους αρχαίους την κατασκευή του δρόμου στη συγκεκριμένη πορεία. Και η επιλογή τους ήταν τόσο επιτυχής ώστε να διατηρηθεί η ίδια πορεία ακόμη και 2500-3000 χρόνια μετά.

Το δε αρχαίο μονοπάτι των θεών! Το μονοπάτι που κατεβαίνει από ψηλά στα χαμηλά στη θέση "Καμπλάφκα" - Βούλκος, έμεινε ανεξίτηλο μέσα στους αιώνες, σε πείσμα της καταστροφικής μανίας των ανθρώπων. Ας το αναβιώσουμε, αν όχι από ιστορικής πλευράς, τουλάχιστον από την πεζοπορική του πλευρά και έτσι θα κερδίσουμε πολλά περισσότερα! (τελευταία πέριξ του αρχαίου μονοπατιού αναπτύσσονται έξυπνες αναρριχητικές δράσεις).