Iχθυοκαλλιέργειες: Ώρα μηδέν για το χωροταξικό και την ανάπτυξη.

Πηγή: https://www.powergame.gr

Από Σοφία Εμμανουήλ.

07:41, 5 Φεβ 2024

Εν μέσω προκλήσεων για τον κλάδο των ιχθυοκαλλιεργειών, από την αύξηση του κόστους παραγωγής και τον τουρκικό ανταγωνισμό μέχρι τα προβλήματα ρευστότητας στον μεγάλο παίκτη, την Avramar, επιχειρείται οργάνωση του κλάδου από το ΥπΑΑΤ, στο πλαίσιο νέου σχεδίου νόμου, το οποίο πάντως επικαιροποιεί τις αντιδράσεις τοπικών φορέων που θέλουν να έχουν λόγο στην επέκταση μονάδων εντός Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΟΑΥ).

Ειδικότερα, την ώρα που οι παραγωγοί -αγρότες και κτηνοτρόφοι- οργάνωναν τις κινητοποιήσεις που κλιμακώνονται σήμερα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ολοκληρωνόταν (19.1.2024) η διαβούλευση για το σχέδιο νόμου του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ) περί «ενίσχυσης της πρότυπης κτηνοτροφίας, ρυθμίσεις για την αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες, διατάξεις για τη φυτοϋγεία, τα βιοκτόνα, την ποιότητα τροφίμων και άλλες διατάξεις για την τόνωση της αγροτικής ανάπτυξης». Η διαδικασία προσέλκυσε ποικίλα σχόλια για σειρά διατάξεων, με το άρθρο 17, για την ίδρυση, επέκταση και μετεγκατάσταση μονάδων εντός ΠΟΑΥ, να συγκεντρώνει τα περισσότερα.

Σύλλογοι, περιβαλλοντικές οργανώσεις, στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ενεργοί πολίτες θέτουν προαπαιτούμενα, όπως η υποχρεωτική χαρτογράφηση των λιβαδιών Ποσειδωνίας, ο σεβασμός σε προστατευόμενες περιοχές, ο έλεγχος προδιαγραφών, όπως η απόσταση από τις ακτές και τον βυθό, και ζητούν μεταξύ άλλων να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιοκτήτες των χερσαίων εκτάσεων όπου σχεδιάζεται ανάπτυξη υποστηρικτικών εγκαταστάσεων για τις ΠΟΑΥ και να είναι δεσμευτική η γνώμη του Δημοτικού Συμβουλίου του οικείου Δήμου στην τελική απόφαση για την ίδρυση, επέκταση ή μετεγκατάσταση μονάδων εντός ΠΟΑΥ.

Σημειώνεται ότι ο βασικός φορέας που αξιολογεί δυνητικές επιπτώσεις, περιβαλλοντικές και άλλες, από τη λειτουργία μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας είναι ο φορέας διαχείρισης της ΠΟΑΥ, που έχει και την ευθύνη να ελέγχει την τήρηση των περιβαλλοντικών και παραγωγικών όρων που τίθενται κατά την έγκριση της ΠΟΑΥ. Στόχος είναι να εποπτεύεται το οικοσύστημα της υδατοκαλλιεργητικής δραστηριότητας με τη διασφάλιση της ευζωίας και της υγείας των καλλιεργούμενων ειδών, με γνώμονα την προστασία της υγείας των καταναλωτών και τη δημιουργία αξίας για τις τοπικές κοινωνίες.

Εν τω μεταξύ, το νέο πλαίσιο θέτει ως προαπαιτούμενο για τις ΠΟΑΥ την έγκριση όλων των εμπλεκόμενων φορέων διαχείρισής τους για την οποιαδήποτε νέα χρήση υδατοκαλλιέργειας εντός των περιοχών αυτών, ενώ διευρύνει την περίοδο απομάκρυνσης αυθαίρετων εγκαταστάσεων από τις 20 στις 60 ημέρες. Επιχειρεί επίσης, μεταξύ άλλων, να εξορθολογίσει τις διαδικασίες εξέτασης ενδικοφανών αλιευτικών προσφυγών και θεσμοθετεί ειδική επιτροπή εξέτασης των προσφυγών, ώστε να διασφαλίζεται η έκδοση αιτιολογημένης απόφασης εντός 120 ημερών από την ημερομηνία προσφυγής, ενώ διευθετεί και τις προσφυγές που έχουν ήδη κατατεθεί. Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, οργανώνεται επίσης ο κλάδος ώστε δράσεις που ήδη πραγματοποιούνταν να διέπονται από κανόνες ασφάλειας και ποιότητας, όπως π.χ. η χρήση επαγγελματικών σκαφών για μετακίνηση τουριστών στις εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιεργειών.

Στη χώρα μας το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο των υδατοκαλλιεργειών (ΕΠΣΧΑΥ) εγκρίθηκε το 2011, προσδιορίζοντας Περιοχές Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΑΥ) και προβλέποντας εντός αυτών τη δημιουργία ΠΟΑΥ. Οπως υπενθυμίζει στην ετήσια έκθεσή της η Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας (ΕΛΟΠΥ), αν και η αρχική προθεσμία ίδρυσης των ΠΟΑΥ ήταν το 2017, δόθηκαν διαδοχικές παρατάσεις και ορίστηκε νέα προθεσμία τον Νοέμβριο 2023.

Συνολικά 7 ΠΟΑΥ έχουν θεσμοθετηθεί στα 25 αιτήματα που έχουν κατατεθεί (23 για ψάρια και 2 για όστρακα) για τον χαρακτηρισμό και την οριοθέτηση ΠΟΑΥ σε περιοχές του Ιονίου πελάγους, του Αμβρακικού, Κορινθιακού, Αργολικού, Σαρωνικού, βόρειου και νότιου Ευβοϊκού και Θερμαϊκού κόλπου, καθώς και σε περιοχές του βορείου και νοτίου Αιγαίου.

Σε ορισμένες από αυτές τις περιοχές οι τοπικοί φορείς αντιδρούν και ζητούν οι αποφάσεις να περνούν και από τα Δημοτικά Συμβούλια, όπως π.χ. για τις προτάσεις που αφορούν τον Ευβοϊκό, σε συνέχεια της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για 22.000 θαλάσσια στρέμματα ιχθυοκαλλιεργειών σε 15 ζώνες ανάπτυξης, που μαζί με το αρχικό σχέδιο προεδρικού διατάγματος είχε φτάσει στο ΣτΕ.

Αν και οι επενδύσεις που δυνητικά θα προωθηθούν θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και αξία για τις τοπικές οικονομίες, δεν πρέπει να παραβλέπονται, σύμφωνα με τοπικούς φορείς, οι συνέπειες, ειδικά σε μια περιοχή όπως η Βόρεια Εύβοια, που έχει επιβαρυνθεί και από τις πυρκαγιές του 2021.

Η περίπτωση του Αστακού και ο μεγάλος παίκτης.

Επιπλέον, οι ψαράδες αναφέρουν ότι επηρεάζεται η δραστηριότητά τους από την εντατική ιχθυοκαλλιέργεια, ενώ ο Ιωάννης Λεων. Τριανταφυλλάκης, Δήμαρχος Ξηρομέρου, ζητεί μεταξύ άλλων υποχρεωτικά τη δέουσα εκτίμηση/οικολογική αξιολόγηση στις περιοχές εγκατάστασης, δεδομένου ότι για την περιοχή υπάρχουν πορίσματα ήδη από το 1999, που για τις ακτές Αστακός – Μύτικας μιλούν για επιβαρυμένη κατάσταση και για απομάκρυνση των μονάδων και μεταφορά τους στον θαλάσσιο χώρο των Κεντρικών και Νότιων Εχινάδων.

Σημειώνεται ότι στην περιοχή δραστηριοποιείται η Avramar, ο μεγαλύτερος όμιλος ιχθυοκαλλιέργειας στη Μεσόγειο, που ελέγχει πάνω από το 60% της ελληνικής παραγωγής, έχοντας ενσωματώσει τις δραστηριότητες των Νηρεύς, Σελόντα και Περσεύς και μαζί δάνεια πάνω από 350 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με την αποτίμηση στο τέλος του 2022. Πρόκειται για εταιρείες που εξαγόρασε η Avramar το 2019, στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου σχεδίου αναδιάρθρωσης του κλάδου, το οποίο όμως τίθεται εν αμφιβόλω, δεδομένων των προβλημάτων ρευστότητας στον όμιλο.

Πρόσφατα εξασφάλισε από τις δανείστριες τράπεζες μεσοπρόθεσμη χρηματοδότηση 20 εκατ. ευρώ και αναστολή πληρωμών για ένα εξάμηνο, ενώ εν τω μεταξύ προωθεί κινήσεις για διαχείριση της κρίσης με μεταφορά μονάδων και εκποίηση αποθεμάτων. Παράλληλα, σύμβουλοι και τράπεζες διερευνούν δυνητικό ενδιαφέρον επενδυτών, με τις πληροφορίες από τοπικούς φορείς να αναφέρουν κινητικότητα σε αυτό το μέτωπο.

Συνδυάζουν δε τις εξελίξεις με επενδύσεις που δρομολογούνται στον Αστακό, έδρα του Δήμου Ξηρομέρου, στον τομέα υποδομών και τουρισμού, με πρωταγωνιστή τη Mubadala Investment Company του Αμπου Ντάμπι, εκ των βασικών μετόχων της Avramar. Εν προκειμένω, το στοίχημα για τη συγκεκριμένη περιοχή είναι η συνεννόηση όλων των εμπλεκομένων ώστε να επιτευχθεί ταυτόχρονη ανάπτυξη αλιείας, ιχθυοκαλλιέργειας και τουρισμού. Πρόκειται, εξάλλου, για περιοχή που δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά, με ελάχιστες ξενοδοχειακές υποδομές, που υποδέχονται κυρίως διερχόμενους Ελληνες τουρίστες με προορισμό την Ιθάκη και την Κεφαλονιά και λάτρεις του αλιευτικού τουρισμού.

Τοπικοί παράγοντες δεν θεωρούν πρόβλημα τις ιχθυοκαλλιέργειες, στον βαθμό που δεν εμποδίζουν την ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος. Εκτιμούν ότι συνεισφέρουν στην τοπική οικονομία, συντηρώντας θέσεις εργασίας. Απαιτείται ωστόσο καλύτερη συνεργασία, ταυτόχρονα με αναβάθμιση των συνθηκών εργασίας στις υδατοκαλλιέργειες, ώστε να προσελκύουν και νεότερους.

Η ευκαιρία πίσω από τις προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου.

Συμπερασματικά, οι ΠΟΑΥ και ευρύτερα η οργάνωση του κλάδου των ιχθυοκαλλιεργειών, που έχει ξεκινήσει προ δεκαετίας και πρέπει να ολοκληρωθεί φέτος, είναι βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη και την αξιοποίηση της εξαγωγικής δυναμικής των υδατοκαλλιεργειών. Σημειώνεται ότι σήμερα 65% της εγχώριας παραγωγής αλιευτικών προϊόντων προέρχεται από την υδατοκαλλιέργεια και μόνο 35% από την αλιεία.

Ο κλάδος συντηρεί περίπου 12.000 θέσεις εργασίας και μέχρι πρόσφατα έδινε στην Ελλάδα την 3η θέση σε αξία και όγκο παραγωγής υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ-27, φτάνοντας το 2022 τους 137.000 τόνους ή 744 εκατ. ευρώ αξία παραγωγής. Η τσιπούρα και το λαβράκι αποτελούν τα κυριότερα εκτρεφόμενα είδη (126.700 τόνοι, 692 εκατ. ευρώ). Οι εξαγωγές ελληνικής τσιπούρας και λαβρακιού το 2022 ανήλθαν σε 104.192 τόνους, αξίας 600,6 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 3,8%, ενώ για το 2023 η εκτίμηση της ΕΛΟΠΥ ανέβαζε τον πήχη στους 125.000 τόνους.

Τις προοπτικές του κλάδου πριμοδοτεί και η στρατηγική της ΕΕ για την επισιτιστική ασφάλεια, λόγω της σημαντικής πηγής πρωτεΐνης υψηλής ποιότητας που παρέχει ο αλιευτικός τομέας με τα φρέσκα ψάρια. Σημειώνεται, όμως, ότι η ΕΕ είναι καθαρός εισαγωγέας προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, καθώς σχεδόν το 60% της συνολικής κατανάλωσης στην ΕΕ είναι εισαγόμενο.

Επομένως, θεωρείται αναγκαίο να ενισχυθεί η οικονομική βιωσιμότητα και η συνολική βιωσιμότητα των ευρωπαϊκών τομέων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, προκειμένου να μειωθεί η αυξανόμενη εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, όπως και οι αγρότες, έτσι και οι επιχειρηματίες των υδατοκαλλιεργειών θεωρούν ότι δέχονται αθέμιτο ανταγωνισμό από τις εισαγωγές τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, με εμπορικές συμφωνίες προτίμησης με την ΕΕ και χωρίς να επιβαρύνονται με τα κόστη που συνεπάγονται οι υψηλές προδιαγραφές λειτουργίας και ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων με τις οποίες δεσμεύονται οι Ευρωπαίοι παραγωγοί. Αυτό έχει αποτύπωμα στη ζήτηση των προϊόντων τους και στις τιμές.