«Ονοματολογικά των Οινιαδών».

«Οινιαδών Ανάπτυξις»

Κατοχή Οινιαδών

16 Φεβρουαρίου 2025

Άρθρο

«Ονοματολογικά των Οινιαδών»

Όπως είναι γνωστό το όνομα της περιοχής των Οινιαδών, προέρχεται από τη σύνδεση της με την Άμπελο και την παραγωγή Κρασιού. Ειδικότερα ολόκληρη η περιοχή έλαβε το όνομα της από την ονομασία της κυριότερης αρχαίας πόλης που εξουσίαζε την περιοχή και μια από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες των αρχαίων Ακαρνάνων γνωστή για το μοναδικό Νεώριο, τις οχυρώσεις και τη στρατηγική της τοποθεσία, τις Αρχαίες Οινιάδες.

Οι Οινιάδες αποτελούνται από τις κωμοπόλεις και τα χωριά της Οινιάδος και της Παραχελωίτιδας. Κέντρο της περιοχής συνιστούν οι κωμοπόλεις της Κατοχής και του Νεοχωρίου χτισμένες αντικριστά, η πρώτη στην Ακαρνανική και η δεύτερη στην Αιτωλική όχθη του Αχελώου αντίστοιχα και με τις κοινότητες Λεσίνι, Πεντάλοφο να εκτείνονται προς τα δυτικά και τις κοινότητες Γουριά, Μάστρο, Μαγούλα στα ανατολικά των δυο κωμοπόλεων.

Ας δούμε λοιπόν από που προέρχονται τα ονόματα του κάθε οικισμού ξεχωριστά:

Η Κατοχή.

Η Κατοχή, το αρχαιότερο από τα χωριά των Οινιαδών, είναι τόπος συνεχούς κατοίκησης από την αρχαιότητα μίας και στο κεντρικό λόφο της κωμόπολης, υπήρχε οχυρός οικισμός σύγχρονος της πόλης των Οινιαδών που συνιστούσε προπύργιο της πόλης που επόπτευε το ανατολικό πέρασμα προς αυτή.

Η Κατοχή έλαβε το σημερινό της όνομα κατά το Μεσαίωνα από τους Ντόπιους Ξηρομερίτες καθώς το όνομα της στη Ξηρομερίτικη διάλεκτο φανερώνει τον τόπο που χειμάζουν συγκεντρώνονται δηλαδή τα νερά του ποταμού. Αλλά εκφράζει επίσης και την αντίθεση μεταξύ των ψηλότερων Ακαρνανικών ορεινών και ημιορεινών χωριών με την πεδινή περιφέρεια της Κατοχής, η οποία αν και βρίσκεται πάνω σε λόφους εποπτεύει την πεδιάδα των Οινιαδών.

Πρόδηλο άλλωστε χαρακτηριστικό γνώρισμα της Κατοχής που τοποθετημένη όπως είναι στην ακαρνανική όχθη του Αχελώου θα γέμιζε τους χειμερινούς μήνες από τα ορμητικά νερά του ασπροποτάμου και θα περιβάλλονταν από τους απέραντους βαλτότοπους που καλύπταν τις Οινιάδες πριν τα έργα εγγύων βελτίωσεων και τις αποξηράνσεις που ολοκληρώθηκαν τη δεκαετία του 1960.

Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από όλες τις μαρτυρίες των περιηγητών και ιστορικών όπως του Leake και του Στράβωνα που αναφέρουν την περιοχή ως απροσπέλαστη το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου γεγονός που την καθιστούσε απόρθητη για τους εισβολείς.

Στο απώτερο παρελθόν, πριν να ενωθεί με τη στεριά από τις προσχώσεις του Αχελώου, ο λόφος στον οποίο είναι χτισμένη η Κατοχή υπήρξε μια από τις Εχινάδες νήσους ενώ ο Λόφος Κατσάς – Πλιέτσικας που συνιστούσε επίσης νησίδα και εκτείνεται στο δυτικό τμήμα του οικιστικού συγκροτήματος της Κατοχής πιθανολογείται πως ήταν το Αρχαίο και Μυθικό Δουλίχιο που αναφέρετε στην Ηλιάδα από τον Όμηρο.

Το κέντρο μιας από τις ισχυρότερες πόλεις που συμμετείχαν στην Τρωική Εκστρατεία. Επιπροσθέτως ο κεντρικός λόφος της Κατοχής είναι ο πλησιέστερος οικισμός κοντά στην αρχαία πόλη των Οινιαδών (μόλις 5 χιλιόμετρα) και αποτελούσε πιθανότατα το οχυρό τμήμα της μεσαιωνικής πόλης Αχελώος.

Είναι σίγουρο πάντως πώς η Κατοχή συναντάται με τη σημερινή της ονομασία σε πηγές ήδη από τις αρχές του 15ου αιώνα. Ενώ περί τέλη του 17ου αιώνα το όνομα της κωμόπολης γνωρίζει περισσότερη δημοσιότητα καθώς τη βρίσκουμε να αποτελεί σημαντικό εμπορικό κέντρο της περιοχής και να αποτελεί ποτάμια πύλη εξαγωγής προϊόντων προς τη Βενετία, καθώς ο Αχελώος ήταν τότε πλωτός.

Το Λεσίνι.

Αντίστοιχα το γειτονικό χωριό της Κατοχής, το σύγχρονο Λεσίνι γνωστό παλαιότερα ως Παλαιοκατούνα ή ακόμη Παλαιότερα ως Παλαιοχώρι διαθέτει επίσης αξιόλογη ονοματολογική προέλευση άμεσα συνδεδεμένη με την τοπογραφία της περιοχής.

Το Λεσίνι βρίσκεται κτισμένο στην πλαγιά του λόφου Πλιέτσικα του λόφου δηλαδή που εκτείνεται από την Κατοχή μέχρι το Δάσος του Φράξου και ο οποίος είναι διάσπαρτος από μνημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Ήδη από τα αρχαία χρόνια το Λεσίνι κατοικούνταν σε τέσσερα διαφορετικά σημεία, το ένα βόρειο δυτικά συνιστούσε αντίστοιχο προπύργιο των αρχαίων Οινιαδών που επόπτευε το διάβα προς τη βόρεια πλευρά και την ενδοχώρα της Ακαρνανίας.

Το άλλο σημείο βρίσκονταν στο νησάκι και το λόφο της Παναγίας της Λεσινίωτισσας και ένα ακόμη σημείο βρίσκονταν λίγο πιο ψηλά από το σύγχρονο Λεσίνι. Συνεπώς το σύγχρονο Λεσίνι είναι ο τέταρτος κατά σειρά οικισμός στην ίδια περιοχή όπου και εντοπίζεται ο Περίτεχνος Βυζαντινός Ναός των Εισοδείων της Θεοτόκου.

Σύμφωνα με την μεσαιωνική ελληνική το πρότερο όνομα Παλαιοκατούνα συνιστά τον τόπο διαμονής, το καταφύγιο, το στρατόπεδο, τον οικισμό. Το όνομα Λεσίνι υιοθετήθηκε αργότερα και σχετίζεται με το γεγονός ότι το Λεσίνι χτίστηκε αρχικά στο μέσο και έπειτα στις παρυφές της ομώνυμης και υπερμεγέθους Λίμνης Λεσίνι που κάλυπτε άλλοτε ολόκληρο το κτήμα Βάλτου.

Η Πεντάλοφος.

Η Πεντάλοφος, κτισμένη στην ακαρνανική όχθη των Οινιαδών, παλαιότερα ονομάζονταν Ποδολοβίτσα από τη παλαιότερη σλάβικη της ονομασία. Κατά τον Γερμανό Μαξ Βάσμερ, το όνομα αυτό παράγεται από τα παλαιοσλαύικα Po και Dove που σημαίνει κατά μήκος κοιλάδος. Κατ' άλλη εκδοχή ίσως να παράγεται από το Ρουμάνικο Πόδος δηλαδή το “πέρασμα ή το γεφύρι” λόγω του ποταμού Αχελώου. Στα Σέρβικα σημαίνει τόπος κυνηγιού. Πιθανολογείται ότι στον τόπο που βρίσκεται το χωριό, βρίσκονταν και αρχαιότερος οικισμός. Ενώ στη γύρω περιοχή έχουν βρεθεί επίσης αρχαία ευρήματα.

Η Γουριά.

Η Γουριά κτισμένη στην όχθη της αιτωλικής πλευράς των Οινιαδών, κατοικήθηκε για πρώτη φορά περί τον 16ο αιώνα, όταν κάποιες οικογένειες εγκαταστάθηκαν στο πέρασμα της σε ένα λόφο, ύψωμα, πάνω στο οποίο έχει αναπτυχθεί σήμερα το κεντρικό τμήμα του χωριού. Το όνομα της Γουριάς σύμφωνα με τον λαογράφο και ιστορικό Κώνστα που γεννήθηκε και έζησε εκεί προέρχεται απο το Αρβανίτικο Γκούρ ή Γκούρε που σημαίνει πετρώδες μέρος ή τη σλαβική λέξη Γκόρα που σημαίνει Βουνό, Λόφος, Βράχος, Υπερηψωμένο Έδαφος.

Η Μαγούλα.

Η Μαγούλα κτισμένη στην Αιτωλική όχθη του Αχελώου, νοτίως του Νεοχωρίου, είναι παλαιός οικισμός, που κατοικούνταν σίγουρα ήδη από τον 17ο αιώνα και το όνομα της στην αρβανίτικη διάλεκτο σημαίνει παρομοίως ύψωμα γης, σωρό χώματος και χαμηλό λόφο. Πιθανώς να ονομάστηκε έτσι κατά τον ύστερο Μεσαίωνα καθώς ήταν ένα ασφαλές σημείο ανάμεσα στους απέραντους βαλτότοπους του κάτω ρου του Αχελώου το οποίο εξαιτίας αυτού του γνωρίσματος επιλέχθηκε για ίδρυση οικισμού. Ενδεχομένως το όνομα του χωριού να σχετίζεται και με τον πρότερο οικισμό της Μαγούλας στην όχθη απέναντι από την Κατοχή ο οποίος καταστράφηκε από το Ποτάμι και εγκαταλείφθηκε.

Η Μάστρο ή Μάστρου.

Ίσως το χωριό με το πιο δυσνόητο όνομα καθώς ως ώρας δεν έχει βρεθεί ακριβής ετυμολογία για το πώς προήλθε η ονομασία Μάστρο ή Μάστρου. Η δημιουργία του οικισμού τοποθετείται στα μέσα του 17ου αιώνα. Οι πρώτοι οικιστές έχτισαν το χωριό τους στον ομώνυμο λόφο, κοντά στα ερείπια του αρχαίου Παιανίου. Ενώ νοτίως της Μάστρου με κατεύθυνση προς την Κατοχή πιθανολογείται ότι εκτείνονταν η μεσαιωνική Πόλη Αχελώος που μετά την ομώνυμη μάχη που έλαβε χώρα εκεί το 1359 μεταξύ των Αλβανικών Στρατευμάτων και τις δυνάμεις του Δεσποτάτου της Ηπείρου υπό τον Νικηφόρο Β' Ορσίνι παρήκμασε και στη συνέχεια καταστράφηκε απο την ορμητική ροή του ποταμού Αχελώου. Ίσως το όνομα της Μάστρου να συνδέεται με το γεγονός της οικοδόμησης του νέου οικισμού απο εναπομείναντες κατοίκους ή νέους οικιστές. Στη μεσαιωνική ελληνική το Μάστρο συνόδευε αρσενικά ονόματα και σήμαινε Μάστορας – Τεχνίτης.

Το Νεοχώρι.

Το πιο σύγχρονο από τους οικισμούς των Οινιαδών, η κωμόπολη του Νεοχωρίου, διαθέτει και αυτονόητη προέλευση όσον αφορά την ονομασία του. Που δεν είναι άλλη από αυτή του “νέου χωριού”, του “νέου οικισμού”. Στην τοπική ντοπιολαλιά προφέρεται (ή και γράφεται) και ως Νιοχώρι ή Νιχώρ(ι). Η δημιουργία του οικισμού τοποθετείται στα μέσα του 17ου αιώνα· οπότε και κάποιοι διερχόμενοι (κυνηγημένοι ίσως από τον τόπο τους) με προορισμό την Πελοπόννησο όπου σκόπευαν να μετεγκατασταθούν, όταν έφτασαν στην περιοχή τη θεώρησαν αρκετά καλό σημείο για εγκατάσταση και καθώς δεν έγιναν δεκτοί με ιδιαίτερα φιλικό τρόπο από τους κατοίκους των ήδη υπάρχοντων χωριών της περιοχής, έχτισαν ένα νέο χωριό σε χαμηλότερη κοντινή τοποθεσία. Ενώ αργότερα λόγω του εύφορου κάμπου και του εμπορίου, άρχισαν να συρρέουν στο Νεοχώρι όπως και στη γειτονική Κατοχή άνθρωποι από τα Επτάνησα και τη γύρω περιοχή προκειμένου να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες βιοπορισμού με αποτέλεσμα την γρήγορη ανάπτυξη του οικισμού.

Τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης του Ελληνικού κράτους δε, το Αιτωλικό τμήμα των σύγχρονων Οινιαδών, δηλαδή η Παραχελωίτιδα με έδρα το Νεοχώρι, βρέθηκε ήδη από το 1829 στα πρώτα όρια της νεοσύστατης εθνικής εστίας ενώ το Ακαρνανικό Τμήμα της Οινιάδος, με έδρα την Κατοχή βρέθηκε εκτός μέχρι και το 1832 οπότε και με τη Συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως αποδόθηκε στο Ελληνικό Κράτος. Συνεπώς ο Αχελώος υπήρξε και σύνορο για μερικά έτη μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πολλοί που κατάφεραν εκείνα τα χρόνια να περάσουν το σύνορο, είτε ως φυγάδες, είτε εμπλεκόμενοι σε Βεντέτες, είτε θέλοντας να μετεγκατασταθούν ξεκινώντας μία νέα ζωή, εγκαταστάθηκαν στο νέο οικισμό που διαμορφώθηκε σταδιακά στο σημερινό Νεοχώρι.

Εκ του Γραφείου Τύπου «Οινιαδών Ανάπτυξις»