Διδάκτωρ Κοινωνικής Λαογραφίας
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
e-mail: agelimaria@yahoo.gr
Ανάστασ’ είναι σήμερα! Παιδιά, γυναίκες, γέροι
Κόκκινο αυγό στην τσέπη τους, χρυσό κερί στο χέρι…
Κ. Βάρναλης
Το αυγό συνδέθηκε με τον κύκλο της ζωής και χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο σε πολλές θρησκείες. Αργότερα, η χρήση του ως συμβόλου πέρασε και στη χριστιανική θρησκεία. Συνδέθηκε με το Πάσχα και την Ανάσταση.
Προέλευση του εθίμου: Για την προέλευση του εθίμου των κόκκινων αυγών υπάρχουν διάφορες παραδόσεις.
Μια παράδοση αναφέρει: Τη στιγμή που οι Εβραίοι φώναζαν «το αίμα αυτού (του Χριστού) εφ’ ημάς και επί τα τέκνα ημών» [=το αίμα του Χριστού να πέσει πάνω μας και πάνω στα παιδιά μας!], τότε στα σπίτια τους όλα τα τρόφιμα που είχαν για το Πάσχα βάφτηκαν κόκκινα. Και τ’ αυγά φυσικά. Για ενθύμηση αυτού του θαύματος οι Χριστιανοί από τότε τα πασχαλιάτικα αυγά τα βάφουν κόκκινα.
Μια άλλη λαϊκή παράδοση λέει: Όταν η Μαρία η Μαγδαληνή γύριζε από τον τάφο του Χριστού μετά την Ανάστασή Του, συνάντησε μια γυναίκα που κρατούσε ένα καλαθάκι με αυγά. Της είπε πως αναστήθηκε ο Χριστός και εκείνη μην πιστεύοντας της απάντησε: μπορεί από άσπρα τα αυγά να γίνουν κόκκινα; Και το θαύμα έγινε. Τα αυγά βάφτηκαν κόκκινα!......
Υπάρχει όμως και η ορθολογιστική ερμηνεία του εθίμου: Τη Σαρακοστή οι άνθρωποι και ιδιαίτερα στην επαρχία νηστεύουν, γι’ αυτό τα αυγά που γεννοβολάνε οι κότες αυτή την εποχή περισσεύουν. Τα μάζευαν λοιπόν οι νοικοκυρές στα καλαθάκια τους για το Πάσχα. Με αυτά τα αυγά φίλευαν και τα παιδιά που πήγαιναν να τους ψάλουν τα κάλαντα του Λαζάρου, όπως είναι το έθιμο. Με αυτά φίλευαν και τους επισκέπτες τους την ημέρα της Λαμπρής.
Όποια και αν είναι η προέλευση, το σίγουρο είναι ότι το κόκκινο είναι το χρώμα της χαράς!
Το βάψιμο: Τη Μεγάλη Πέμπτη έβαφαν κόκκινα τα αυγά και τα στόλιζαν με ιδιαίτερο μεράκι για να είναι ωραία στο πασχαλινό τραπέζι. Άλλοτε ζωγράφιζαν πάνω σ’ αυτά με λιωμένο κερί, πουλιά ή διάφορα σχέδια και τα έλεγαν «ξομπλωτά» ή «κεντημένα» αυγά. Και άλλες φορές τα διακοσμούσαν με μαργαρίτες και αγριολούλουδα και τα έκαναν εξαιρετικά.
Μου άρεσε ιδιαίτερα αυτός ο στολισμός με στοιχεία της φύσης.
Η νοικοκυρά έπαιρνε ένα αυγό, κολλούσε πάνω του ένα φυλλαράκι, μια μαργαρίτα, ένα τριφύλλι κλπ., και μετά το έδενε σφιχτά με ένα κομμάτι ψιλής κάλτσας. Με τον ίδιο τρόπο κολλούσε το δεύτερο, το τρίτο, όλα τα αυγά… Έπειτα τα έβαζε στην κατσαρόλα με τη βαφή για να πάρουν το ωραίο κόκκινο χρώμα. Ύστερα τα έβγαζε να κρυώσουν. Τα ξετύλιγε μετά και ξεκολλούσε αυτά τα αγριολούλουδα από πάνω τους, ώστε να μείνει η στάμπα, τα σχέδια των λουλουδιών αποτυπωμένα στ΄αυγά. Ήταν υπέροχα με αυτά τα φυσικά σχέδια! Στη συνέχεια τα έβαζε σε μικρά πανεράκια πάνω στο τραπέζι και μαζί με τον υπόλοιπο λουλουδένιο διάκοσμο, τα κουλουράκια και τις λαμπάδες, αποτελούσαν μια ωραία εικόνα στο πασχαλινό σκηνικό.
Το πρώτο κόκκινο αυγό βέβαια, πήγαινε στη θέση του, στο εικονοστάσι του σπιτιού.
Οι οικογένειες που πενθούσαν δεν έβαφαν κόκκινα αυγά και δεν έψηναν αρνί το Πάσχα. Οι συγγενείς και οι γείτονες φρόντιζαν να τους προσφέρουν και από τα δύο… Υπήρχε αλληλεγγύη και συμπαράσταση στα χωριά.
Με τα κόκκινα αυγά οι γυναίκες διακοσμούσαν και τα λαμπρόψωμά τους. Και σήμερα ίσως στα χωριά κάποιες γυναίκες συνεχίζουν να ζυμώνουν τα ψωμιά της Λαμπρής και να τα στολίζουν με κόκκινα αυγά. Στις πόλεις, τα ζαχαροπλαστεία και οι φούρνοι φροντίζουν να κάνουν τσουρέκια και ψωμιά συνεχίζοντας την παράδοση.
Ο συμβολισμός της Ανάστασης: Το τσούγκρισμα των αυγών συμβολίζει την Ανάσταση. Τα αυγά συμβολίζουν τον ερμητικά κλειστό τάφο του Χριστού. Σπάζοντας το κέλυφος μετά το Χριστός Ανέστη συμβολίζουμε το άνοιγμα του τάφου του Χριστού και την Ανάσταση!
Το Πάσχα στους επισκέπτες προσφέρονται αυγά και κουλούρια.
Οι τσοπάνηδες την ημέρα του Πάσχα δεν πιάνουν κόκκινα αυγά. Όταν ρώτησα κάποτε τον Ξηρομερίτη πατέρα μου γιατί υπάρχει αυτή η συνήθεια, μου είπε:
«Οι τσοπαναραίοι δε μαλάζ(ου)νε αυγά τ’ Λαμπρή για να μη βγάλ(ου)νε τα πράματά τ(ου)ς αυγουλήτια, δηλ. πουνίδια!» [«Πουνίδια» είναι σπειριά που βγάζουν στο κορμί τους τα ζώα.] Πρόκειται για μια τσοπάνικη δεισιδαιμονία, η οποία διατηρείται μέχρι σήμερα σε κάποια χωριά του Ξηρομέρου.
Τις επόμενες μέρες όμως και οι τσοπάνηδες, όπως οι καπνοκαλλιεργητές, κατανάλωναν αρκετά αυγά που έπαιρναν μαζί τους στα βοσκοτόπια ή στα καπνοχώραφα αντίστοιχα.
Στοιχεία διακόσμησης: Τα αυγά χρησιμοποιούνται πολύ στην πασχαλινή διακόσμηση, όπως αναφέραμε.
Τοποθετημένα σε κατάλληλα σκεύη ανάλογα με το γούστο κάθε νοικοκυράς και σε συνδυασμό με τα ανοιξιάτικα λουλούδια, τα βάγια, τα κεριά, τα φαναράκια κλπ. δημιουργούν μια ωραία εικόνα και μια χαρούμενη διάθεση. Η κόρη μου αναλαμβάνει με πολύ κέφι την εορταστική διακόσμηση του σπιτιού μας και εγώ χαίρομαι ιδιαίτερα που αξιοποιεί στοιχεία της παράδοσης και τα εμπλουτίζει.
Τα αυγά κατέχουν βασική θέση και στις βιτρίνες των καταστημάτων μαζί με τις πασχαλινές λαμπάδες. Υπάρχουν αυγά πήλινα, υφασμάτινα, πορσελάνινα, ασημένια κλπ.
Στη διάρκεια των εορτών του Πάσχα οι νονοί και οι νονές προσφέρουν αυγά σοκολατένια ή διακοσμημένα στα βαφτιστήρια τους.
Τα αυγά λοιπόν, είναι συνδεδεμένα με το Πάσχα. Είναι ένα ωραίο και χαρούμενο έθιμο. Γι’ αυτό αξίζει να το συνεχίσουμε. Η διαδικασία του βαψίματος σήμερα με τις κατάλληλες βαφές και το ξίδι είναι εύκολη.
Ας τσουγκρίσουμε τα κόκκινα αυγά μας λέγοντας:
Χριστός Ανέστη!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Όλα τα σχόλια θα εμφανίζονται μετά την έγκρισή τους από τους διαχειριστές του ιστολογίου.
Σχόλια υβριστικά, συκοφαντικά, ειρωνικά, υποτιμητικά, μειωτικά και απαξιωτικά ή σχόλια χυδαία, σεξιστικά, ρατσιστικά και θρησκευτικού μίσους, σχόλια με μηνύματα που δεν καταλαβαίνουμε, ονομαστικές αναφορές σε απλούς πολίτες και προβοκατόρικα ή σχόλια που δεν έχουν σχέση με τη παραπάνω ανάρτηση, ΔΕΝ θα δημοσιεύονται.
Επίσης ΔΕΝ θα δημοσιεύονται σχόλια που δείχνουν φανερά ότι ο σχολιαστής δεν γνωρίζει καν το θέμα που σχολιάζει, έχει φανερά πλήρη άγνοια για το αντικείμενο της ανάρτησης και απλώς σχολιάζει για να δει το σχόλιο του να δημοσιεύεται και να αισθανθεί ο ίδιος ικανοποίηση.
Τα σχόλια και τα κείμενα των αναγνωστών εκφράζουν τους ίδιους και δεν υιοθετούνται κατά ανάγκη από το παρόν ιστολόγιο.
Παρακαλούμε τους αναγνώστες μας να διατυπώνουν τα σχόλια τους με κόσμιο τρόπο για να δημοσιευτούν.
Η Ελληνική γλώσσα είναι πολύ πλούσια για να πούμε αυτό που θέλουμε και να ασκήσουμε την κριτική μας, αποφεύγοντας όλα τα πιο πάνω που αναφέρονται.
Εάν παρ' όλα αυτά κάποιος θεωρεί ότι θίγεται από ανάρτηση ή σχόλιο στο Blog, καλείται να επικοινωνήσει μαζί μας μέσω του e-mail προς αποκατάσταση.