Δύο ιστορίες του Μύτικα, από το αρχείο του αείμνηστου Μυτικιώτη Στρατηγού Δημήτρη (Τάκη) Ζέρβα.

Φωτογραφία του 1952 στην είσοδο του Μύτικα στον «Βορό». Από αριστερά προς τα δεξιά: Ο πρώτος είναι ο Ντίνος, γιος του Ανάστου Βασιλάκη, ο δεύτερος ο Δημήτρης (Τάκης Ζέρβας) νεαρός Εύελπις και ο τρίτος ο Ζώης Λεκατσάς. Δεν ξέρουμε ποιος είναι ο τέταρτος.

ΜΥΤΙΚΑΣ PRESS: Εκτός από τις φωτογραφίες από το αρχείο του αείμνηστου Μυτικιώτη Στρατηγού Δημήτρη (Τάκη) Ζέρβα, ο γιος του κ. Σπύρος Ζέρβας μας έστειλε και μας εμπιστεύτηκε κείμενα από το αρχείο του Στρατηγού, που αναφέρονται στο χωριό μας τον Μύτικα, ώστε να τα παρουσιάσουμε μέσα από το Blog μας και να γίνουν γνωστά στους Μυτικώτες, ως μέρος της ιστορίας του χωριού μας.

Τα κείμενα είναι πολύ περιγραφικά, με πολύ ζωντανή εξιστόρηση, με γλώσσα λιτή και δείχνουν καθαρά την αγάπη που έτρεφε ο αείμνηστος Στρατηγός για τον Μύτικα.

Όλο το υλικό από το αρχείο σε ψηφιακή μορφή του Στρατηγού (φωτογραφίες και κείμενα), όπως και όλο το υλικό που έχουμε πάρει κατά καιρούς από άλλους Μυτικιώτες, θα το περάσουμε και στον υπολογιστή του Πνευματικού Κέντρου Μύτικα, με αντίγραφα ασφαλείας σε cloud, ώστε να μείνουν για πάντα εκεί, ώστε να αξιοποιηθούν μελλοντικά σε δράσεις ανάδειξης της κοινωνικής ζωής και της ιστορίας του Μύτικα.

Ευχαριστούμε πολύ τον Πολιτικό Μηχανικό κ. Σπύρο Ζέρβα, γιο του Στρατηγού Τάκη Ζέρβα για την παραχώρηση του ψηφιακού υλικού και την εμπιστοσύνη.

Ακολουθούν οι δύο ιστορίες για τον Μύτικα, γραμμένες από το χέρι του Στρατηγού και η μία από αυτές μας αφορά και προσωπικά.

*(Αρχείο Μυτικιώτη Στρατηγού Τάκη Ζέρβα).

ΓΙΑ ΝΑ ΤΑ ΞΑΝΑΘΥΜΗΘΟΥΝ ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΙ ΚΑΙ ΝΑ ΤΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας (Οθωμανικής κατοχής) της Ελλάδος, η σημερινή κωμόπολη ΜΥΤΙΚΑΣ δεν υπήρχε, ούτε και στα προεπαναστατικά χρόνια της Επαναστάσεως και της Ανεξαρτησίας 1821-1830.

Στο χώρο αυτό, στην μεν παραλία (γυαλό) υπήρχαν ψαροκαλύβες και λίγα λιθόκτιστα σπίτια, τα οποία όμως κι αυτά είχαν καεί από τους Τούρκους, γιατί ο Μύτικας υπήρξε, λόγω θέσεως και εγγύτατος προς το Νησί Κάλαμος, ορμητήριο και στρατόπεδο των αγωνιστών του Ξηρομέρου με τους ΒΑΡΝΑΚΙΩΤΗ, ΔΗΜΟ ΤΣΕΛΙΟ, ΒΕΡΗ και άλλους μικρούς και μεγάλους οπλαρχηγούς και καπεταναίους.

Στον αμέσως εσωτερικό κάμπο υπήρχαν βάλτοι με βουρλιές, βάτα, ιτιές, φτελιές και καλαμιώνες που μέσα σ' αυτά εύρισκαν κρησφύγετα οι καταδιωκώμενοι επαναστατημένοι Έλληνες του Ξηρομέρου, έτοιμοι στην ανάγκη να διεκπεραιωθούν στον Κάλαμο με διαφόρους τρόπους και μέσα.

Στην περίοδο 1825-1828 το μόνο λιθόκτιστο σπιτοκάλυβο, κι αυτό με ξερολίθι και ελάχιστο ασβέστι κυρίως στο εσωτερικό του ήταν του ΤΡΙΠΟΛΙΑ που βρίσκονταν στην θέση, εκεί που είναι σήμερα οι κολώνες της ΔΕΗ, από όπου το καλώδιο αυτής, υποθαλάσσια πηγαίνει στον Κάλαμο. Το κάτω μέρος των τοίχων και μέρος του ερειπωμένου αυτού σπιτοκάλυβου διατηρούνταν μέχρι το 1970, όπου ισοπεδώθηκε από τη ΔΕΗ για να στήσει τις κολώνες της και να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της. Αλλά και σήμερα αν προσέξει κανείς διακρίνει τα θεμέλιά του.

Το στπιτοκάλυβο αυτό είχε στέγη από χόρτα (βούρλα και ψαθιά) και νταβάνι από καλάμια, όλα μαζεμένα από τους βάλτους (Βαρκά) της περιοχής και είχε πόρτα “λεσιά”, πλεγμένη με αληγαριά (λυγιές) σε τύπο “σβάρνας", που μέχρι να εμφανιστούν τα τρακτέρ με τις φρέζες, οι γεωργοί “σβάρνιζαν” (φρεζάριζαν) τα χωράφια τους μετά το όργωμα και τη σπορά.

Στο χώρο αυτό συνέβησαν από συστάσεως του νεοελληνικού Κράτους δύο (2) σημαντικά και ιστορικά γεγονότα, που πρέπει να μην τα ξεχάσουν οι παλαιοί και να τα μάθουν οι νεώτεροι.

1. Πρώτο γεγονός.

Όταν το 1828 που τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο συγκροτήσεως του πρώτου Νεοελληνικού Κράτους και ο Ιωάννης Καπποδίστριας ανέλαβε την διακυβέρνησή του, κατήρχετο με δίκροτο πλοίο από την Κέρκυρα για την Πελοπόννησο και από εκεί στην Αίγινα-Ναύπλιο.

Οι Αγγλοι, οι οποίοι κυριαρχούσαν μετά τους Ενετούς στα Επτάνησα, την λεγόμενη Ιόνιο Πολιτεία, και είχαν υπό τον έλεγχο των ολόκληρη τη θαλάσσια περιοχή μέχρι τον γυαλό, όπου φθάνει το χειμέριο κύμα, απαγόρευσαν στον Καπποδίστρια να προσορμισθεί σε λιμάνι των δυτικών ακτών του Ιονίου Πελάγους, από μίσος πιθανόν, γιατί ήταν ο τέως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Στην επιμονή του Καποδίστρια να προσορμισθεί κάπου για να συναντήσει τους προύχοντες, Καπεταναίους και Οπλαρχηγούς της Δυτικής τότε Ελλάδος (Ρούμελης), να τον ενημερώσουν και να τους δώσει οδηγίες και κατευθύνσεις, του επέτρεψαν να προσορμισθεί μόνο στο Μύτικα, γιατί γι' αυτούς ήταν ένα ασήμαντο λιμανάκι - ορμητήρήριο.

“Ετσι ο Καποδίστριας προσορμίστηκε στο πρώτο δεκαήμερο Ιανουαρίου 1928 με το δίκροτο πλοίο του και την ακολουθία του στο Μύτικα και στο σημείο απέναντι από το σπιτοκάλυβο του ΤΡΙΠΟΛΙΑ. Εκεί τον υποδέχτηκαν αφενός μεν ο στρατοπεδευόμενος σ' αυτό στρατάρχης Ριχάρδος Τσούρτς (Φιλέλλην) και αφ' ετέρου ο Στρατηγός Γεώργιος Βαρνακιώτης, Δήμος Τσέλιος, Βέρρης και λοιποί μικροί και μεγάλοι οπλαρχηγοί.

Η φιλοξενία του Καποδίστρια και οι συζητήσεις (συσκέψεις), έγιναν στην λιθόκτιστη και χορτοσκέπαστη κατοικία του ΤΡΙΠΟΛΙΑ, που είχε γλυτώσει από την πυρπόληση των Τούρκων. Μετά την φιλοξενία και τις συσκέψεις το δίκροτο με τον Καποδίστρια και την ακολουθία του αναχώρησε από το Μύτικα για την Αίγινα.

Σημείωση συντάκτου.

Οι πληροφορίες αυτές περιήλθαν σε μένα προφορικώς και περιγραφικώς από δύο άτομα: α) Τον παππού μου Θεόδωρο Σακουφάκη (πατέρα της μητέρας μου), γεννηθέντα το 1877 και αποβιώσαντα το 1974 (97 ετών), το οποίο γεγονός, του το περιέγραφε ο παππούς του Ευστάθιος Σακουφάκης, υιός του Οπλαρχηγού Γαλάνη - Στάθη Σακουφάκη, που έλαβε μέρος στη σύσκεψη. β) Τον σεβαστό μου δάσκαλο Μόσολα Νικόλαο, που τα συγκέντρωσε από διάφορες πηγές και λεπτομερώς τα περιγράφει στις σελίδες 51 και 52 του βιβλίου του, που εξέδωσε το 1995 με τον τίτλο “Η Αρχαία πόλη Αλυζία και οι απότοκοι οικισμοί του τέως δήμου Σολίου”. Σημειωτέον ότι αυτά μου τα περιέγραφε στις συζητήσεις μας από το 1945 και μετέπειτα.

2) Δεύτερο Γεγονός.

Μέσα στην ερειπωμένη αυτή κατοικία του ΤΡΙΠΟΛΙΑ οι Γερμανοί τον Σεπτέμβριο του 1943 εξετέλεσαν τους Νικόλαο Κοψίδα και Θεόδωρο Σούλα τη νύκτα με ριπή πολυβόλου.

Η εκτέλεση έγινε γιατί, κατηγορήθηκαν ο μεν πρώτος, ότι πρέπει να είχε σκοτώσει Αξιωματικό Γερμανό, επειδή βρέθηκε να κατέχει επάνω του πιστόλι καινούργιο ''ΠΑΡΑΜΠΕΛ'', (Γερμανικής κατασκευής και προελεύσεως), που μόνον οι Γερμανοί Αξιωματικού έφεραν και ο δεύτερος γιατί βρέθηκε με μαχαίρι, που πάνω στο ξύλινο θηκάρι του είχε σκαλίσει τη λέξη ''ΕΛΑΣ'' με ένα λάμδα, πιθανώς από αμορφωσιά, αλλά οι Γερμανοί το εξέλαβαν ότι ανήκε στις ανταρτικές ομάδες ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και κατ' αυτούς Κομμουνιστής.

Πολλοί κάτοικοι αξιόλογοι του Μύτικα προσπάθησαν να πείσουν τον Γερμανό Αξιωματικό επικεφαλής του τμήματος ότι όλα οφείλοντο σε παρεξηγήσεις και ν' αποφύγει την εκτέλεση και να τους δώσει χάρη. Αυτός όμως δεν επείσθη (μεταξύ των Mυτικιωτών που επενέβησαν ήταν ο παπάς του χωριού Πρωτοπρεσβύτερος - Πρωθιερέας Παπαδόπουλος Παναγιώτης, ο Νικόλαος Τομαράς και άλλοι).

Το τραγικόν ήταν ότι την επομένη νύκτα οι ίδιοι Γερμανοί, εξετέλεσαν κατερχόμενοι από την Κανδήλα στο Μύτικα και μέσα στο περιβόλι του Γιούργα κοντά στο Αη-Γιώργη και στο ρέμα, το άλλον αδελφό του Θεόδωρου Σούλα (Θεοδωράκη), τον Ευστάθιο Σούλα γιατί το πρωί που είχαν κάνει το μπλόκο οι Γερμανοί στο Μύτικα (προ διημέρου της εκτελέσεως) αυτός κατερχόμενος στο Μύτικα από Καμπιλαύκα - Ξηροστέρι που είχαν τα πρόβατα, συνελήφθη στην είσοδο του Μύτικα, κοντά στο γεφύρι και τον θρυλικό Ευκάλυπτο (στη γωνία του περιβολιού του Καμαρέτσου), να φέρει όπλο και αρμάθα φυσιγγίων και εθεωρήθη αντάρτης.

Σημείωση συντάκτου πρώτη.

Το γεγονός αυτό και τις λεπτομέρειες τις έχω εξ ιδίας αντιλήψεως, γιατί τις έζησα προσωπικά. Και στις δύο εκτελέσεις άκουσα τις ριπές προσωπικά, γιατί βρισκόμουν και τις δύο βραδιές στην ''Αγιά Σοφιά'' και τα ''Αργυρέϊκα'' νυκτοβοσκόντας τα 60 - 70 πρόβατα που είχε η οικογένειά μου. Σημειωτέον ότι τα Σχολεία δεν λειτουργούσαν (Δημοτικά, Γυμνάσια) και όλοι οι νέοι βοηθούσαμε τις οικογένειές μας και τους πατεράδες μας στις διάφορες δουλειές.

Και πλέον, τόσο τις περιγραφόμενες λεπτομέρειες, όσο και τα γεγονότα που αναφέρονται στην παρακάτω σημείωση δεύτερη, εκτός από την ιδίαν αντίληψη, τις έχω από τις τότε διηγήσεις των Πρωθιερέα Παπαδόπουλο Παναγιώτη, Νικόλαον Τομαράν, Διδάσκαλόν μου Νικόλαο Μόσολαν, Ελένην Παληογιάννη (αργότερα και νυν σύζυγος του Γεωργίου Χατζαρά του Νικολάου) και άλλους.

Σημείωση συντάκτου δεύτερη.

Οι Γερμανοί δεν διέμεναν μονίμως στο Μύτικα, όπως οι Ιταλοί, αλλά στον Αστακό και τη Ζαβέρδα, αλλά και στη Λευκάδα (τα πλησιέστερα προς το Μύτικα τμήματά τους).

Έφθασαν λοιπόν και μπλοκάρησαν ασφυκτικώς το Μύτικα τη νύκτα, χωρίς να γίνουν από κανένα αντιληπτό, καθ' ότι άριστοι κομάντος (τούτο το έπρατταν πολλές φορές και σε διάφορα μέρη).

Άρχισαν λοιπόν από τα χαράματα μόλις έβγαιναν οι άνδρες από τα σπίτια τους να τους συλλαμβάνουν, με πρώτους τον παπά που πήγαινε για την εκκλησία, τον Νικόλαο Τομαρά, τον Νικόλαο Κοψίδα, τον Νικόλαο Παληογιάννη κ.λ.π. Αρχικά δεν τους έκαναν σωματική έρευνα, αλλά τους συγκέντρωσαν στο καφενείο του Παληογιάννη που έβαλαν το Νίκο να το ανοίξει.

Δεν είχε φέξει καλά, όταν μέσα στο καφενείο ο Νικόλαος Καψίδας (ο εκτελεστής το ίδιο βράδυ) πλησίασε τον Νικόλαο Τομαρά και του είπε εμπιστευτικά ότι είχε επάνω του πιστόλι. Ο Νικόλαος Τομαράς τον συμβούλευσε να ζητήσει να πάει για σωματική του ανάγκη προς τη θάλασσα και να το κρύψει στην άμμο ή με τρόπο να το πετάξει στη θάλασσα. Επί πλέον του είπε ότι και αυτός είχε ένα μαχαίρι, ζήτησε να πάει για σωματική του ανάγκη και καθήμενος κάτω το έκρυψε στα αγoύλια (άμμο).

Πράγματι, κατά τα λεγόμενα του Νίκου Τομαρά, ο Κοψίδας πήγε για σωματική του ανάγκη, αλλά δεν απηλλάγη από το πιστόλι, είτε γιατί δεν μπόρεσε, είτε γιατί το λυπήθηκε που ήταν καινούργιο. Αλλά ένας Μυτικιώτης, το όνομά του δεν το θυμάμαι, είχε ένα άλλο μικρότερο πιστολάκι και πλησιάζοντας τον παπά του το έβαλε στα ράσα. Ο αείμνηστος πρωθιερέας μόλις αντελήφθη ότι αυτό που του έβαλε στα ράσα ήταν πιστόλι, ταράχτηκε και με τρόπο σαν συγγενής με τον Νίκο Παληογιάννη, μπήκε εκεί που έφτιαχνε τους καφέδες και το έβαλε πίσω από τα ενωμένα δοχεία ζάχαρη - καφέ, τον λεγόμενο τότε ''σκέρα-μπαμπά''. Αυτό έμεινε εκεί και δεν έγινε αντιληπτό, γιατί αλλιώς ο Νίκος Παληογιάννης, θα είχε την ίδια τύχη με τους άλλους τρεις εκτελεσθέντες.

Όταν σε μία στιγμή δύο Γερμανοί πήραν τον Νίκο Κοψίδα για οδηγό στο κάτω Μύτικα, ο ίδιος, μόλις περνούσαν από το σπίτι του και στο ύψος του σπιτιού του Σωτήρη Χατζαρά είδε το παράθυρο ανοικτό. Αιφνιδιαστικά πλησίασε και πέταξε το πιστόλι προς το παράθυρο για να πέσει μέσα στο σπίτι, να το βρουν οι άλλοι και να το κρύψουν. Δυστυχώς όμως, γι' αυτόν το παράθυρο ήταν κλειστό με το τζάμι και του φάνηκε ότι ήταν ανοικτό. Το πιστόλι χτύπησε στο τζάμι και γυρίζοντας έπεσε στα πόδια του Γερμανού. Αμέσως οι Γερμανοί τον απομόνωσαν και άρχισαν τις έρευνες σε όλα τα σπίτια και τους άνδρες. Έτσι βρέθηκε και ο Θεόδωρος Σούλας (Θεοδωράκης), με το μαχαίρι και στο θηκάρι του γραμμένη τη λέξη ''ΕΛΑΣ''.

Από τη στιγμή με την ανακάλυψη του πιστολιού, όσοι εισέρχονταν από τον κάμπο και τα γύρω χωριά ερευνόνταν. Ένας όμως Κανδηλιώτης, δεν θυμάμαι ποιος ήταν, είχε καλύτερη τύχη. Κατεβαίνοντας στο Μύτικα, μόλις έφθασε στα περιβόλια, αντελήφθη τους Γερμανούς. Είχε στον ώμο του ένα σακούλι με σφαίρες για να τις πουλήσει ή να τις δωρήσει σε κάποιους άλλους. Εκείνη την ώρα ο γνωστός Μπαρμπά Γιαννάκης ο Λαλάκος, όπως μας ήταν γνωστός σε όλους, έβγαινε από το περιβόλι με το κάρο που το έσερνε ένα συμπαθέστατο μικρόσωμο γαϊδουράκι, με γεμάτο το κάρο από καλάθια με φρούτα και λαχανικά και ζαρζαβατικά της εποχής. Μη χάνοντας την ψυχραιμία του έχωσε το σακούλι στα ζαρζαβατικά λέγοντας: «μη βγάλεις τσιμουδιά Μπαρμπαγιαννάκη». Οι Γερμανοί τους ερεύνησαν αλλά στο κάρο έριξαν από πάνω μία ματιά. Έτσι κι αυτό το ύποπτο περιεχόμενο δεν έγινε αντιληπτό και οι άνθρωποι γλύτωσαν. (Ήμουν πολύ λεπτομερής στα γεγονότα γιατί τα έζησα από κοντά).

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΖΕΡΒΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (ΤΑΚΗ).

Τα δύο (2) ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στη θέση και στο σπιτοκάλυβο του ΤΡΙΠΟΛΙΑ δεν πρέπει να λησμονηθούν και πρέπει να γίνουν σε όλους γνωστά (ντόπιους και ξένους). Γι' αυτό προτείνεται ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αθηνών - Πειραιώς και Περιχώρων των ΜΥΤΙΚΙΩΤΩΝ, με συνεργασία του Κοινοτικού Συμβουλίου Μύτικα, να στήσει μαρμάρινη στήλη ή μαρμάρινη πλάκα στο σημείο εκείνο και πάνω της να αναγραφούν με επικεφαλίδα και μόνον τα δύο (2) γεγονότα.

Σημείωση τρίτη.

Εάν κάπου η μνήμη με προδίδει και άλλος κανείς γνωρίζει για το παραπάνω περισσότερα ας με συμπληρώσει.