Τι αποκαλύπτουν τα οθωμανικά κατάστιχα για το χωριό Βασιλόπουλο Αιτ/νίας. Πως πήρε το όνομα του;

Του Παναγιώτη Ηλ. Χολή.

Επιμέλεια Οθωμανικού αρχείου και του κειμένου.

Ψάχνοντας για την ιστορία του χωριού μας βρήκαμε, με επιστήμονες που έχουν πρόσβαση στα Τουρκικά αρχεία, το ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΙΧΟ ΤΚ ΚΚΑ 119, έτος 1711 (το οποίο είναι αντιγραφή του κατάστιχου ΤΚ. ΚΚΑ 77 του έτους 1562-1563).

Εκεί ανακαλύπτουμε ότι στο χωριό Βασιλόπουλο τόσο το 1563 όσο και ποιο πριν κατά το έτος 1511 υπήρχαν πατρογονικές εστίες υπό τη διοίκηση των Οθωμανών κατακτητών.

Παρουσιάζουμε σε μετάφραση από το πρωτότυπο, που κατέχουμε, την καταγραφή των οικογενειών που φορολογούνταν εκείνη την περίοδο. Υπήρχαν και οικογένειες που δεν πλήρωναν φόρο, είτε γιατί ξέφευγαν, είτε γιατί απαλλάσσονταν του φόρου για κάποιους λόγους που η Αρχή θέσπιζε. Οπότε η συγκεκριμένη καταγραφή δεν είναι μια απογραφή του πληθυσμού του χωριού. Προσεχώς σε άλλο κατάστιχο θα έχουμε την πλήρη απογραφή του χωριού εκείνων των ετών.

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΑΡΧΗΓΟΥΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣΑΝ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΝΑΝ ΦΟΡΟ.

KARYE VASILOPLO TABİ’-İ VARNAKA (Χωριό Βασιλόπουλο, ανήκει στο Βάρνακα)

1-YANİ KOSİNA (Γιάννης Κοσινάς) [1]

2-ALEKSİ VELED-İ O (Αλέξης, γιός του)

3-MİHAL KURO VERO (Μιχάλης Κούρος <του> Βέρρου) [2]

4-YANİ İSTAYKO (Γιάννης Στάϊκος)

5-DRAGUL BİRÂDER-İ O (Δρακούλης, αδελφός του)

6-ALEKSANDRO VASİLOPLO (Αλέξανδρος Βασιλόπουλος)

7-DRAGO VELED-İ O (Δράκος, γιός του)

8-ALEKSİ VASİLOPLO (Αλέξης Βασιλόπουλος)

9-NİKOLA VELED-İ O (Νικόλας, γιός του)

10-PETRO VASİLOPLO (Πέτρος Βασιλόπουλος)

11-YORGİ VELED-İ O (Γιώργης, γιός του)

12-ANDON BİRÂDER-İ O (Αντώνης, αδελφός του)

13-PAPAYANİ VASİLOPLO (Παπά-Γιάννης Βασιλόπουλος)

14-SODOR VASİLOPLO (Θόδωρος Βασιλόπουλος)

15-SOMA MALA (Θωμάς Μάλλας)

16-ALEKSANDRO BİRÂDER-İ O (Αλέξανδρος, αδελφός του)

17-İSTEFANO VASİLOPLO (Στέφανος Βασιλόπουλος)

18-NİKOLA VELED-İ O (Νικόλας, γιός του)

19-MARKO BİRÂDER-İ O (Μάρκος, αδελφός του)

20-ALEKSİ VASİLOPLO (Αλέξης Βασιλόπουλος)

21-İSTEMAD VELED-İ O (Σταμάτης, γιός του)

22-İSTASİ VERĞAY (Στάθης Βούργαης) [3]

23-PETRO VERĞARİ (Πέτρος Βούργαρης)

24-YORGİ VELED-İ O (Γιώργης, γιός του)

25-İSTEMAD BİRÂDER-İ O (Σταμάτης, αδελφός του)

26-İSTEMAD VERĞAY (Σταμάτης Βούργαης)

27-YANİ VELED-İ O (Γιάννης, γιός του)

28-PETROPULO VERĞAY (Πετρόπουλος Βούργαης)

29-NİKOLA VELED-İ O (Νικόλας, γιός του)

30-LUKA VERĞAY (Λουκάς Βούργαης)

31-ALEKSİ VERĞAY (Αλέξης Βούργαης)

32-İSTEFANO BİRÂDER-İ O (Στέφανος, αδελφός του)

33-DİMİTRİ VERĞAY (Δημήτρης Βούργαης)

34-DİMİTRİ MERAKİ (Δημήτρης Μεράκης) [4]

35-MİHAL BİRÂDER-İ O (Μιχάλης, αδελφός του)

36-YORGİ VERĞAY (Γιώργης Βούργαης)

37-NİKOLA VELED-İ O (Νικόλας, γιός του)

38-NİKOLA VASİL (Νικόλας Βασιλείου)

39-PETRO BİRÂDER-İ O (Πέτρος, αδελφός του)

40-ALEKSİ KURTESİ (Αλέξης Κουρτέσης)

41-ANDRİYA VELED-İ O (Ανδρέας, γιός του)

42-KOSTENDİN KURTESİ (Κωνσταντίνος Κουρτέσης)

43-SİMOPULO MERAKİ (Σιμόπουλος Μεράκης)

44-KOSTENDİN VELED-İ O (Κωνσταντίνος, γιός του)

45-NİKOLA YEROS DREMAR (Νικόλας Γέρος Δριμάρης)

46-ANDRİYA RAΜΝO (Ανδρέας Ράμνος)

47-YANİ VELED-İ O (Γιάννης, γιός του)

48-MİHAL VERĞAY (Μιχάλης Βούργαης)

49-MANOLİ VELED-İ O (Μανώλης, γιός του)

50-SİMO BİRÂDER-İ O (Σίμος, αδελφός του)

51-BÎVE VASİLENA (Χήρα Βασίλαινα)

52-BÎVE İKSERVASİLENA (Χήρα Ξηροβασίλαινα)

53-BÎVE FİLYOTA (Χήρα Φιλιώτα)

54-BÎVE MERAKENA (Χήρα Μεράκαινα)

55-BÎVE MAKÂLARENA (Χήρα Μακελλάραινα)

56-BÎVE DRAKOPULENA (Χήρα Δρακοπούλαινα)

57-BÎVE İSTRATİLENA (Χήρα Στρατούλαινα)

Οι ανωτέρω 57 Εστίες οικογενειών πλήρωναν ως φόρο συνολικά: HÂSIL: 4.570 (Φοροπρόσοδος: 4.570 akse).

Συνολικά στο χωριό υπήρχαν: 50 φορολογούμενοι επικεφαλής Εστιών, (MÜZEVVECÂN: NEFEREN 40 (Έγγαμοι: Ιδιώτες 40). Ως έγγαμοι χαρακτηρίζονται οι επικεφαλής εστιών [5] και 10MÜCERRED: NEFEREN 10 (Άγαμοι: Ιδιώτες 10) Ως άγαμοι χαρακτηρίζονται οι έφηβοι ηλικίας 12-15….[6] )

Η Φορολογία τους ανά κατηγορία:

Οι ανωτέρω αρχηγοί οικογενειών πλήρωναν ετησίως συνολικά: İSPENCE-İ MEZBÛRUN: 1.250 akce (Σπέντζα, φόρος, των προαναφερόμενων έγγαμων και άγαμων ιδιωτών: 1.250 akce).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΦΟΡΩΝ:

BÎVE: 7 RESM 42 (Χήρες: 7 , φόρος 42 akce). Οι χήρες ως επικεφαλής της εστίας μετά το θάνατο του συζύγου τους πλήρωναν σπέντζα, φόρο, 6 άσπρα ετησίως εκάστη. [7]

RESM-İ GİYÂH: 280 (Φόρος σανού: 280 akce)

RESM-İ NÂN MAKYAN: 80 (Φόρος άρτου <και> ορνίθων: 80 akce)

RESM-İ DUHÂN: 30 (Φόρος καπνού: 30 akce)

GENDÜM: KEYL 81 BÂHÂ’ 984 (Σίτος: Κιλά 81, αξία 984 akce) [8]

CEV: KEYL 101 BÂHÂ’ 707 (Κριθή: Κιλά 101, αξία 707 akce)

ERZEN: KEYL 9 BÂHÂ’ 63 (Κεχρί: Κιλά 9, αξία 63 akce)

‘ALEF: KEYL 13 BÂHÂ’ 39 (Βρώμη: Κιλά 13, αξία 39 akce)

BAKLA: KEYL 13 BÂHÂ’ 156 (Κουκιά: Κιλά 13, αξία 156 akce)

KETTÂN: KIYYE 35 BÂHÂ’ 105 (Λινάρι: Οκκάδες 35, αξία 105 akce)

ŞİRE: ŞİNİK 52 BÂHÂ’ 364 (Μούστος: Χοίνικες 52, αξία 364 akce ) [9]

ÖŞR-İ KÜVÂRE: 64 (Δεκάτη κυψελών: 64 akce)

BİD’AT-İ HANAZÎR: 91 (Νεωτερικός φόρος χοίρων: 91 akce) [10]

ÂSİYÂB: BÂB 2 RESM 30 (Νερόμυλοι: Θύρες- κτήρια 2, φόρος 30 akce) [11]

NİYÂBET VE KORICILIK VE CÜRM-İ CİNÂYET VE RESM-İ ARÛSÎ VE YEVA VE KAÇGUN VE GAYRÜHÜ: 275 (Φόρος εγκληματιών και φόρος προστασίας χωραφιών και φόρος προστίμων εγκλημάτων και φόρος νύφης και διαφυγόντων δούλων και ζώων και λοιπά: 275 akce) [12]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΣΥΜΒΟΛΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΩΝ.

[1] Το επώνυμο θα μπορούσε να αναγνωστεί δευτερευόντως κι ως Κοχινάς ή ενδεχομένως και Κώστας.

[2] Το επώνυμο θα μπορούσε να αναγνωστεί κι ως ένα όνομα, δηλαδή Κουρόβερρος.

[3] Λογικά παραλλαγή του Βούργαρης. Το επώνυμο ετυμολογείται εκ του λατινικού burgo που είναι το οχυρωμένο τμήμα μιας πόλεως. Στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως “πολίτης” ‘η ‘αστός”.

[4] Υπάρχει μικρό ενδεχόμενο το επώνυμο να μπορεί να αναγνωστεί κι ως Φραγκής.

[5] Ως έγγαμοι χαρακτηρίζονται οι επικεφαλής εστιών.

[6] Ως άγαμοι χαρακτηρίζονται οι έφηβοι ηλικίας 12-15 ετών οι οποίοι συμφώνως με τον Ισλαμικό νόμο θεωρούνταν ως ενήλικες έστω κι αν δεν είχαν ακόμη ανοίξει το δικό τους σπίτι. Φορολογούνταν κανονικά πληρώνοντας σπέντζα όπως και οι επικεφαλής εστιών με 25 άσπρα (akçe) ετησίως έκαστος. (akçe μικρό ασημένιο νόμισμα, πολύ αργότερα αντικαταστάθηκε με τα γρόσια).

Η σπέντζα ήταν φόρος γαιοκτησίας που επιβάρυνε τους μη μουσουλμάνους κατοίκους της αυτοκρατορίας και αντιστοιχούσε στον φόρο ζευγαριού (resm-i çift) των μουσουλμάνων. Ήταν φόρος παράγωγος και παραπλήσιος του κεφαλικού (cizye).

[7] Οι χήρες ως επικεφαλής της εστίας μετά το θάνατο του συζύγου τους πλήρωναν, φόρο, σπέντζα 6 άσπρα ετησίως εκάστη.

[8] Το κιλό στην συγκεκριμένη περιοχή αντιστοιχούσε πιθανότατα σε 25,6 χγρ.

[9] Χοίνικας: Μονάδα μέτρησης βάρους, το ¼ του Φορτώματος (himl).To φόρτωμα ήταν 70, 554 χγρ ή 160 οκκάδες.

[10] Η φορολογία βασιζόταν στο Κοράνι. Έτσι κάθε φόρος που δεν ήταν τμήμα της Σαρία χαρακτηριζόταν ως “νεωτερικός”.

[11] Ο όρος “θύρα” αναφέρεται σε κτίρια. Στο χωριό υπήρχαν 2 νερόμυλοι.

[12] Ο φόρος εγκληματιών αφορούσε πρόστιμα για αγορανομικές παραβάσεις. Ο φόρος προστασίας ήταν φόρος για την προστασία χωραφιών από καταστροφές εξαιτίας μεμονωμένων ζώων ή κοπαδιών.

Ο φόρος νύφης αυτή την περίοδο ήταν 120 άσπρα αν η νύφη ήταν παρθένα και 60 άσπρα αν ήταν χήρα και πληρωνόταν κατά πάσα πιθανότητα από την οικογένεια του γαμπρού. Στους μουσουλμάνους οι τιμές ήταν 60 και 30 άσπρα αντιστοίχως.

Σημ. Από τα αναγραφόμενα στο Οθωμανικό κατάστιχο περί των ονομάτων των οικογενειών εμφανίζεται το επώνυμο ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ στις περισσότερες ΕΣΤΙΕΣ.

Πριν πολλά χρόνια, το 1994 περίπου, o λαογράφος δάσκαλος Γεράσιμος Παπατρέχας δημοσίευσε, στην τριμηνιαία εκδιδόμενη εφημερίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Βασιλοπουλιωτών με τη επωνυμία " Η ΒΕΛΑ" , και με έδρα την ΑΘΗΝΑ, άρθρο λαογραφικού περιεχομένου και με θέμα πως πήρε την ονομασία του το χωριό, ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ και διατύπωνε την προσωπική του γνώμη , ότι το χωριό πήρε αυτό το όνομα, από κάποιον κάτοικο που λεγότανε Βασιλόπουλος στο επώνυμό του, και ο οποίος μετοίκησε από το γειτονικό χωριό " Δραγαμέστο" (το σημερινό λεγόμενο Καραϊσκάκη) οικογενειακώς στο χωριό το δικό μας, και από το επώνυμό του πήρε και το χωριό το όνομά του και λέγεται Βασιλόπουλο.

Η εκδοχή αυτή του αείμνηστου Παπατρέχα δεν έπεισε άλλους λαογράφους, θεωρώντας ότι στερούνταν τεκμηρίωσης και πηγών, προκρίνοντας τη δεύτερη εκδοχή του ονόματος περί ενός Βασιλόπουλου, επί αυτοκρατόρων Κομνηνών, που πέρασε δήθεν από την περιοχή για να κυριεύσει την Ακαρνανία που έδειχνε σημάδια ανυποταξίας. Περνώντας από την περιοχή και φοβούμενοι οι κάτοικοι τα φουσάτα του πρίγκιπα, έδωσαν στο χωριό τους το όνομα ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ. Όμως και αυτή η εκδοχή μοιάζει περισσότερο με φήμη και στερείτε τεκμηρίωσης και πηγών.

Με τα Οθωμανικά Αρχεία όμως που παρουσιάζουμε, μήπως τελικά το όνομα του χωριού, ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ, δόθηκε λόγο αυτών των πολλών οικογενειών, που με στοιχεία πια φαίνεται ότι υπήρχαν στο χωριό μας και ίσως να είχε δίκιο ο αείμνηστος λαογράφος δάσκαλος Γεράσιμος Παπατρέχας;