Όργιο αρχαιοκαπηλίας στην Αλυζία

Συνέντευξη στην Βάσω Βήττα.

Για τα μνημεία της Αλυζίας και την προσπάθεια που έχει γίνει ως τώρα για τη διάσωση και την ανάδειξή τους, μιλάει στη συνέντευξη που παραχώρησε στην ''ΑΙΧΜΗ'' ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Ξηρομέρου και πρώην πρόεδρος της Ένωσης Αλυζίων, Β. Μουρκούσης. Ο κ. Μουρκούσης κάνει λόγο για την ανάγκη προστασίας του μνημειακού πλούτου της περιοχής, γιατί η εκτεταμένη αρχαιοκαπηλία έχει αφανίσει ένα σημαντικό μέρος του.

Η Αλυζία είναι μια περιοχή με σπουδαίο αρχαιολογικό πλούτο. Εσείς παλιότερα είχατε ασχοληθεί πολύ με αυτό και θα ήθελα να μου πείτε τι ενέργειες είχαν γίνει τότε και τι αναδείχτηκε σχετικά με τα μνημεία και τον πολιτισμό.

Ξεκίνησα να δραστηριοποιούμαι στο πολιτιστικό κίνημα από το 1978 όταν ιδρύσαμε τότε την Ένωση Κανδηλιωτών στην Αθήνα. Μετά, όταν έγινε ο Καποδίστριας, με μια παρέα φίλων από την Αλυζία κάναμε την Ένωση Αλυζίων που ήταν ο μοναδικός σύλλογος σε Καποδιστριακή μορφή, παρόλο που είχαμε αρκετές αντιδράσεις από την ομοσπονδία Ξηρομεριτών, διότι φοβήθηκαν ότι «θα πάμε να καταλάβουμε το οχυρό». Στη διαδρομή αυτή γύρω στο 2002 γκρεμίστηκε, από άγνοια θεωρώ, ένα μέρος του αρχαίου τείχους της Αλυζίας για να γίνει ο αγροτικός δρόμος. Αυτό είχε σαν συνέπεια να μας αφυπνίσει από το λήθαργο, όσους ασχολούμασταν με τον πολιτισμό και την παράδοση και όχι με τα αρχαία μνημεία και ξαφνικά ήταν σαν να μας διαπέρασε ένα ηλεκτρικό ρεύμα και αρχίσαμε να ασχολούμαστε με αυτό το θέμα, αφού υποβάλαμε και μηνύσεις κατά παντός υπευθύνου.

Ποιος αποφάσισε να γκρεμίσει το τείχος; Δεν είχαν γίνει μελέτες για το δρόμο αυτό;

Όχι δεν είχαν γίνει μελέτες. Αυτό ήταν ένα διπλό τείχος για να προστατεύει την Αλυζία, που εμπόδιζε κάποιους παραγωγούς να πηγαίνουν στα χωράφια τους. Όμως υπήρχε η δυνατότητα να γίνει ο δρόμος από άλλη μεριά, χωρίς να πληγεί το αρχαίο τείχος. Εγώ θέλω να πιστεύω ότι έγινε από άγνοια. Καταλαβαίνετε όμως ότι επειδή τα αρχαία μνημεία δεν έχουν ούτε φωνή, ούτε ψήφο, είχαμε αυτό το αποτέλεσμα. Μετά από αυτή την αφύπνιση, με τη συνεργασία του Σ. Μήτση και τριών φοιτητριών από το Αρχοντοχώρι, έγινε μια καταγραφή των αρχαίων μνημείων της Αλυζίας. Έτσι φτιάξαμε ένα πρόγραμμα εκπαιδευτικό, το οποίο μοιράσαμε στα σχολεία, ώστε τα παιδιά της Αλυζίας να ασχοληθούν με αυτό το αντικείμενο για να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τα μνημεία. Διαθέσαμε χρήματα για γραφική ύλη, ώστε τα παιδιά να κάνουν μια εργασία γύρω από τα αρχαιολογικά μνημεία. Όμως δυστυχώς δεν ασχολήθηκε κανείς με αυτό το πρόγραμμα. Τελικά το 2005 η Ένωση Αλυζίων σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και τη Νομαρχία, έκανε το πρώτο συνέδριο στο Μύτικα για τα μνημεία της Αλυζίας. Στην ημερίδα αυτή συμμετείχε ο τότε γενικός διευθυντής αρχαιοτήτων Λ. Κολώνας και μια ομάδα αρχαιολόγων και μίλησαν για τα μνημεία. Το 2007 κάναμε ένα ανάλογο συνέδριο στην Κανδήλα, όπου ήρθε ο καθηγητής Α. Παλιούρας και πολλοί ιστορικοί. Δεν περιοριστήκαμε μόνο σε αυτά. Ασχοληθήκαμε και με την ανάδειξη των μνημείων σε συνδυασμό με το φυσικό περιβάλλον της Αλυζίας και τις θάλασσες, ώστε να υπάρχει κίνητρο για τον ξένο τουρίστα να επισκεφτεί την περιοχή.

Για τη διάσωση των μνημείων έχετε κάνει κάποιες προσπάθειες;

Για να διασωθούν αυτά τα μνημεία πρέπει να γίνει μια μελέτη από τη δημοτική αρχή και να ενταχθεί στο ΕΣΠΑ, ώστε αυτά να γίνουν και προσεγγίσιμα. Διότι σήμερα δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Οι δημοτικές αρχές που προϋπήρξαν δεν είχαν τη δυνατότητα ή την προνοητικότητα να ασχοληθούν με τα μνημεία και ασχολήθηκαν με άλλα πράγματα κυρίως. Με τον Δήμαρχο του πρώην Δήμου Αλυζίας Δ. Τριποτσέρη, είχαμε κάνει μια προσπάθεια να εντάξουμε σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα το μνημείο της Ζωοδόχου Πηγής, που είναι μια εκκλησία του 16ου αιώνα με σημαντικές αγιογραφίες. Είναι ένα μνημείο που καταρρέει και ήδη το πίσω μέρος έχει γκρεμιστεί. Είχαμε τότε επισκεφτεί την αείμνηστη Φ. Κεφαλλονίτου που ήταν προϊσταμένη της εφορίας βυζαντινών αρχαιοτήτων και κάναμε μια αρχή. Όμως η δημοτική αρχή τότε δεν πλήρωσε τις μελέτες, με αποτέλεσμα να χαθεί η ευκαιρία. Θα παίρναμε χρήματα από το 2ο ΚΠΣ που ήταν προς επιστροφή. Με τη σημερινή οικονομική κατάσταση δεν μπορούμε να ζητάμε χρήματα για τον πολιτισμό, όταν δεν έχουμε να πληρώσουμε το προσωπικό. Στο τεχνικό πρόγραμμα που ψηφίστηκε εγώ πρότεινα την ένταξη κάποιων μνημείων και μοναστηριών του Δήμου, όπως για παράδειγμα το Λιγοβίτσι, που αν ο δρόμος ήταν καλύτερος θα είχε μεγάλη επισκεψιμότητα. Όπως είναι ο Προφήτης Ηλίας στο Καραϊσκάκη από όπου πέρασε ο μεγάλος ήρωας. Αν αναδειχτεί ο χώρος θα πηγαίνει ο κόσμος να το δει. Η Αγία Σοφία στο Μύτικα είναι το μεγαλύτερο μνημείο της Βυζαντινής περιόδου στη Δυτική Ελλάδα. Κάποια τμήματά του από ότι πληροφορούμαι έχουν πάει στη Ναύπακτο.

Σημαντικό μνημείο είναι και το φράγμα του Βάρνακα, όπου φέτος θα πραγματοποιηθεί ένα πρόγραμμα με τα σχολεία. Τα μνημεία της περιοχής μας είναι πάρα πολλά και σίγουρα όλα δεν είναι δυνατό να ενταχτούν. Θα πρέπει να ξεκινήσουμε από εκείνα που έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή.

Όπως λέτε και εσείς τα μνημεία είναι πολλά και σίγουρα δεν μπορούν να αναστηλωθούν όλα. Τουλάχιστον έχει γίνει, ή πρόκειται να γίνει κάποια προβολή για να αποκτήσουν επισκεψιμότητα έστω και έτσι όπως είναι σήμερα;

Πρέπει πρώτα να χαρακτηριστούν ως αρχαιολογικοί χώροι από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία, γιατί μέχρι τώρα ελάχιστα είναι χαρακτηρισμένα. Αυτοί που φτάνουν πρώτοι σε αυτά είναι οι αρχαιοκάπηλοι. Έχουμε εκτεταμένη αρχαιοκαπηλία σε ολόκληρο το Νομό. Πριν το 1990 είχαμε τη μεγάλη αρχαιοκαπηλία που έγινε στο ναό της Αρτέμιδος του Αρχοντοχωρίου, όπου μάλιστα είχε εκδοθεί και η πρώτη πρωτόδικη απόφαση που είχαν καταδικαστεί δυο πολίτες σε ισόβια και στη συνέχεια μειώθηκε η ποινή.

Τι είχε συμβεί εκεί;

Εκεί υπήρχε ένα από τα μεγαλύτερα αγροτικά ιερά της αρχαιότητας, που το 1990 πήγαν κάποιοι και διέλυσαν τα πάντα, πήραν τα μεγάλα αγάλματα και τα πούλησαν. Στη συνέχεια βρέθηκαν από την αστυνομία μετά από καταγγελία, περίπου 560 αναθήματα, δηλαδή μινιατούρες αγαλμάτων, μέσα σε ένα στάβλο. Αυτά πήγαν στην εφορία αρχαιοτήτων στην Πάτρα, ενώ τα μεγάλα αγάλματα δεν βρέθηκαν ποτέ, παρά μόνο κάποιες βάσεις εκεί στο χώρο και οι αρχαιολόγοι έκαναν ανασκαφές, και βρήκαν μόνο υπολείμματα από τους αρχαιοκάπηλους. Εγώ πιστεύω ότι αυτοί ήταν ο τελευταίος τροχός της αμάξης, διότι προφανώς άλλοι τους καθοδήγησαν και δεν ξέρω αν τους κάρφωσαν κιόλας για να απαλλαγούν εκείνοι.

Ήταν εμφανής αυτός ο χώρος;

Όχι δεν φαινόταν, γι’ αυτό λέω ότι κάποιοι τους καθοδήγησαν. Ή αλλιώς σαν ποιμένες που γυρνάνε στα βουνά κάτι είδαν, κάπου το είπαν και έτσι ξεκίνησε η όλη ιστορία. Τώρα υπάρχουν μόνο λείψανα εκεί. Απ’ ότι λέει ο αρχαιολόγος κ. Μόσχος δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή στο ιερό της Αρτέμιδος, πιστεύει ότι υπάρχει και κάτι άλλο και τώρα ίσως να τη συνεχίσει. Επίσης το 1985 κατέβηκαν με ελικόπτερο στο Καστρί του Αρχοντοχωρίου και έκοψαν από την πύλη τον Ηρακλή, το πήραν και έφυγαν, αλλά δεν μπόρεσαν να το πουλήσουν γιατί ήταν καταγεγραμμένο. Πιθανά να το έχουν καταστρέψει.

Είναι πράγματι ατέλειωτα τα μνημεία της περιοχής. Τι θα μπορούσε να γίνει όμως για να προστατευτούν;

Εγώ πιστεύω ότι τα μνημεία πρέπει να τα αγαπήσουν οι τοπικές κοινωνίες, και για να τα αγαπήσουν πρέπει να τα διδαχτούν στο σχολείο. Μια πρόταση είναι, τα σχολεία της κάθε περιοχής να διδάσκονται παράλληλα και την τοπική τους ιστορία. Για να βάλει η πολιτεία φύλακες δεν υπάρχουν χρήματα.

Άρα δηλαδή, φύλακας πρέπει να είναι ο κάθε ντόπιος.

Φυσικά πρέπει να είναι φύλακας ο πολίτης κάθε περιοχής. Πρέπει να κοιτάξουμε να λειτουργήσουμε δημιουργικά. Εμείς σαν δημοτική αρχή, αν μπορέσουμε μέσα σε αυτή τη θητεία να εντάξουμε 2-3 μνημεία θα το θεωρήσω σημαντική επιτυχία για τον τόπο. Διότι με τις θάλασσες μολυσμένες πέφτει η τουριστική μας αξία. Όταν όμως ο τουρίστας επισκεφτεί τα μνημεία, σίγουρα θα τα διαφημίσει στην πατρίδα του και θα προβληθούν σιγά σιγά. Στο δημοτικό συμβούλιο όπου πρότεινα την ένταξη μνημείων κάποιοι το χαρακτήρισαν πολυτέλεια. Αν όμως δούμε τα μνημεία σαν πολυτέλεια και όχι σαν προτεραιότητα δεν θα κάνουμε ποτέ τίποτα.

Πηγή: Εφημερίδα ''ΑΙΧΜΗ''.