Σπύρος Δ. Ζαβογιάννης: «Ο Άγιος των Σκλάβων», ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός.

Έχουμε την χαρά και την τιμή σήμερα στο Blog μας να φιλοξενούμε άλλο ένα καταπληκτικό κείμενο του συμπατριώτη και προσωπικού μας φίλου κ. Σπύρου Δ. Ζαβογιάννη. Θέμα του κειμένου: «Ο Άγιος των Σκλάβων», ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός.

Ο Σπύρος Ζαβογιάννης, με τον μοναδικό και ξεχωριστό τρόπο έκφρασης που διαθέτει, γράφει και περιγράφει πολύ εκφραστικά και γλαφυρά, καταφέρνοντας με ένα τρόπο μαγικό να σε μεταφέρει στην εποχή για την οποία εξιστορεί.

Πραγματικά αξίζει και σας προτείνουμε να αναγνώσετε το παρακάτω κείμενο.....

Γράφει ο κ. Σπύρος Δ. Ζαβογιάννης.

Η παρούσα μελέτη, η οποία θ’ ασχοληθεί με την νεανική και παιδική ηλικία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, του «Αγίου των Σκλάβων», οι περιοδείες του στην Αιτωλοακαρνανία και το ιεραποστολικό και εθνεγερτικό έργο του.
Η εργασία είναι επίτομος, με πλήρη φωτογραφικό υλικό, τόσο από τις αγιογραφίες του Αγίου, αλλά και φωτογραφίες από τους ιερούς χώρους όπου διήλθε και άφησε μοναδικές υποθήκες.

Η εργασία αυτή προηγείται των προεπαναστατικών κινημάτων, που ξέσπασαν κατά καιρούς στην περιοχή μας κατά της επάρατης και μακροχρόνιας Τουρκικής σκλαβιάς.

Γενική τοποθέτηση.

Η εργασία αυτή θ’ ασχοληθεί με την νεανική ηλικία του «Αγίου των Σκλάβων» του Πατροκοσμά, ο οποίος πραγματικά από ένα άσημο παιδί της εποχής του, κατάφερε λόγω της βαθιάς βιωματικής πίστης του, να πισωγυρίσει τον ρουν της Ιστορίας.

Το ασθενικό και λιπόσαρκο κορμί του, θα γίνει ο κυματοθραύστης των εξισλαμισμών των Ελληνικών πληθυσμών, όλα τούτα είναι έργο της Θείας Πρόνοιας, δεν ήθελε ο Θεός το Γένος των Ελλήνων να χάσει και να αφανιστεί.

Ο Πατροκοσμάς ύστερα από σκληρούς αγώνες και δοκιμασίες, κατάφερε ν’ αποκτήσει την θεολογική γνώση, αλλά και την θήραθεν σοφία, θα περιέλθει τόπους και χώρες σπέρνοντας το θεϊκό λόγο, αλλά και τις παραινέσεις του και αυτές τις προφητείες του για το Ποθούμενο, που δεν ήταν τίποτε άλλο από την αποτίναξη του αλλόθρησκου και αιμοβόρου κατακτητή.

Θα περιοδεύσει και στην περιοχή της ιδιαίτερης πατρίδας του την Αιτωλοακαρνανία και θ’ αφήσει μοναδικές παρακαταθήκες, στους πνευματικούς ανθρώπους, που ζουν και εργάζονται στα. Μοναστήρια, αλλά και σ’ αυτούς τους, καπεταναίους, τους, αρματωλούς και τους κλέφτες, που εξέφραζαν το αδούλωτο Ελληνικό Πνεύμα. Θα αφήσει μοναδικές και πειστικές απαντήσεις στους ανθρώπους, να είναι κοντά στο Θεό, γιατί αυτός σας χρειάζεται, έτσι τόνιζε.

Ο Πατροκοσμάς αποτελεί για μας, για όλους τους Αιτωλοακαρνάνες και όχι μόνο, το Μεγάλο Προεπαναστατικό κεφάλαιο, ο φωτισμός του από το Πανάγιο Πνεύμα, αυτόν επέλεξε να οδηγήσει το Γένος των Ελλήνων και να το βγάλει από τα σκοτάδια της άγνοιας και να του ξαναδώσει ελπίδα και την αποσταμένη ελπίδα που το πολυβασανισμένο Έθνος επιζητούσε.

Πρόλογος.

Ο μεγάλος διδάχος της Ρωμιοσύνης, που ο Θεός τον απέστειλε στα χρόνια τα δύσκολα για τον Ελληνισμό, για να μπορέσει να γίνει ο κυματοθραύστης, να ανακόψει την πορεία προς τους εξισλαμισμούς, τα παιδομαζώματα, τους ποικίλους εξευτελισμούς, να τονώσει το εθνικό φρόνημα, που ύστερα από την μακροχρόνια σκλαβιά άρχισε να φθίνει. Μόνο οι αρματωλικές και πολεμικές δυνάμεις, αλλά και τα Μοναστήρια, οι ορεσίβιοι άνθρωποι, εκεί που κατά πλειονότητα ζούσε ο Ελληνισμός, αλλά και σε άλλες περιοχές νησιωτικές, μπορούσαν να κρατούν ακριβώς τα στοιχεία της βαθιάς Ελληνικότητας, που την μεταβίβαζαν από γενιά σε γενιά, καθώς και την πίστη ανόθευτη.

Ο Δάσκαλος και ο Παπάς δυστυχώς δεν υπήρχαν τελείως σε κάποιες περιοχές. Το καμπανάκι του σχολειού, αν φυσικά υπήρχε, δεν σήμαινε, να καλέσει τους μικρούς μαθητές, να προσέλθουν, να μάθουν γράμματα. Ούτε και η καμπάνα της Εκκλησίας δεν σήμαινε για να καλέσει τους ανθρώπους να έρθουν να λειτουργηθούν και να αγιασθούν.

Πέρα απ’ όλα τούτα, τα καταναγκαστικά και εξευτελιστικά έργα της αφόρητης μακροχρόνιας Τουρκικής εξουσίας, οπωσδήποτε είχε αποστερήσει από κάποιους πληθυσμούς των ραγιάδων, την δυνατότητα αντίστασης, παρ’ όλο το πύρωμα της καρδιάς τους, για να δούνε τον τόπο τους ελεύθερο.

Παρ' όλες των προ του 1821 επαναστατικές κινήσεις, για την αποτίναξη του βάρβαρου Οσμανικού ζυγού, δυστυχώς είχανε βαριές συνέπειες για τον Ελληνισμό, πνίγηκαν στο αίμα, πλήρωσαν βαρύ φόρο, πότισαν το αδηφάγο δέντρο της λευτεριάς με ποταμούς αιμάτων, όπως πολλές φορές έχει λάβει χώρα στην καθόλου Ελληνική Ιστορία.

Δεν είχανε λοιπόν την ελπίδα τους παρά μόνο στο Θεό. Αυτοί που κρατούσαν το καρυοφύλλι και το γιαταγάνι στο χέρι, ψέλλιζαν μαζί με τον συγγραφέα της Ελληνικής Νομαρχίας, «τρέφω εις την καρδίαν μου αδιάλλακτο μίσος για τους εχθρούς της πατρίδας μου».

Σε όλες τις περιόδους της σκλαβιάς, οι Ελληνικοί πληθυσμοί, είχανε προβληματιστεί και ρωτούσαν τον εαυτό τους, γιατί να επιτρέψει ο Θεός να πέσει η Βασιλίδα των πόλεων, που για ένδεκα αιώνες, ήτανε το διαμάντι του κόσμου, «η χαρά και η ελπίδα πάντων των Ελλήνων», κατά τον ιστορικό των μεσαιωνικών χρόνων Σάθα, να σκοτωθεί ο βασιλιάς υπερασπιστής της, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Γέρος του Μοριά, να σκλαβωθούμε από ένα βάρβαρο άξεστο και απολίτιστο Ασιάτη λαό δυνάστη και ήρθε να επικαθήσει πάνω στα λαμπρά επιτεύγματα του Ελληνισμού, ο λαός της στέπας. Γιατί ο Ελληνισμός με το λαμπρό παρελθόν του, τα λαμπρά επιτεύγματα του παρελθόντος του, που έγινε ο φωτοδότης όλης της πολιτισμένης ανθρωπότητας, να βρίσκεται σκλαβωμένος κάτω από τη μισητή ημισέληνο.

Πολλοί απαντούσαν ότι ήτανε θέλημα Θεού, μας παίδευσε ο Θεός για να μας φρονηματίσει. Αυτό ισχυρίστηκαν και πολλοί πολέμαρχοι του 1821, που είχαν βαθιά χριστιανική πίστη, όπως ο Κολοκοτρώνης. Έτσι κράτησε και το αγαπημένο έθνος των Εβραίων, σκλάβο στην Αίγυπτο, για τέσσερους αιώνες, πριν το οδηγήσει στην γη της Επαγγελίας.

Τέσσερους αιώνες σκλαβιάς και για τον Ελληνισμό, γιατί πολλοί ξέχασαν το Θεό και ζούσαν σε καιρούς άγνοιας, ήθελε λοιπόν ο Κύριος να τους επαναφέρει σε επίγνωση αληθείας.

Δεν ήθελε όμως ο Δημιουργός του Παντός, η ασέληνη αυτή νύχτα του Ελληνισμού να είναι παντοτινή. Είχε ετοιμάσει το σχέδιο, για να αποτινάξει στα κατοπινά χρόνια από τον τράχηλο του τον δυνάστη και να ανακτήσει την ελευθερία του, αλλά και στην επιστροφή στην χριστιανική πίστη.

Όπως εξέλεξε τους Αποστόλους του, τα «μωρά» του κόσμου ίνα τους ισχυρούς καταισχύνη. Έτσι λοιπόν αποστέλλει τον Πατροκοσμά, έναν φτωχό και ταπεινό άνθρωπο, λιπόσαρκο και ασκητικό, που τον γέννησαν τα Αιτωλοακαρνανικά χώματα για ν’ αναστήσει το γένος των Ελλήνων, αφού φυσικά τον όπλισε με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά, που του ήταν απαραίτητα για την θεάρεστη αποστολή.

Αγιότητα, υπομονή, ελπίδα, αγωνιστικότητα, παρουσία και καλοσύνη, αυτοθυσία, ταπεινότητα, αυταπάρνηση, πάνω απ’ όλα με αυτά τα χαρίσματα το Άγιο Πνεύμα, τον κατέστησε πραγματικά άξιο της αποστολής του.

Σαν είχε λοιπόν τον θείο φωτισμό, ποιόν θα μπορούσε να φοβηθεί.

Εισαγωγή.

Μεγάλος πραγματικά ο προβληματισμός μας, για να μπορέσουμε να σκιαγραφήσουμε τα παιδικά και τα νεανικά χρόνια, του Μεγάλου διδάχου της Ρωμιοσύνης Πατροκοσμά. Πως ο μικρός Κώστας, ένα παιδί μιας πτωχής και άσημης οικογένειας, που πάλευε σκληρά να επιβιώσει, πάλευε να κρατηθεί στην ζωή, κατάφερε να αναθρέψει δύο προσωπικότητες, μοναδικές για την εποχή τους, τον Κοσμά, που θα πάρει στα χέρια του το πηδάλιο των σκλαβωμένων Ελλήνων και θα καταφέρει να οδηγήσει το εθνικό σκάφος σε απάνεμο λιμάνι, αλλά και τον αδελφό του Χρύσανθο.

Τι γινότανε μέσα στην παιδική του ψυχή, τι εμπειρίες κατάφερε να κρύψει και να διαφυλάξει, από τα ακούσματα των μεγαλυτέρων, που κουβαλούσαν εμπειρίες άσχημες του παρελθόντος, εμπειρίες πνευματικών ανθρώπων, από τους λιγοστούς που θα μπορούσαν να υπάρχουν, ακούσματα από το ίδιο το συγγενικό περιβάλλον, αλλά και εμπειρίες προσωπικές, που βιώνει ένα μικρό παιδί, που στα μάτια του φαντάζονται διαφορετικές, γιατί έχει αγνή ψυχή, καθαρή καρδιά και απεχθάνεται τη βία, την αδικία, την καταπίεση και τους εξευτελισμούς.

Βέβαια ο πατέρας του και η μάνα του ήτανε άνθρωποι του μόχθου, όπως φυσικά και οι περισσότεροι άνθρωποι της εποχής, ποια όμως ψυχικά χαρίσματα είχαν για να μπορέσουν να διαπαιδαγωγήσουν σωστά τα παιδιά τους; Διωγμένοι από τον προγονικό τους τόπο, καταγότανε από τα μέρη της Ηπείρου, παίρνουν των ομματιών τους και κατηφορίζουν, φτάνουν σε ξένα χώματα και έρχονται στα μέρη της Αιτωλίας στο Μέγα Δέντρο, εδώ θα στήσουν το φτωχικό κονάκι τους Θα πρέπει να ήτανε καλοί άνθρωποι και καλοί χριστιανοί, όπως φυσικά εκ των υστέρων θα φανεί, εξωθούν τα βλαστάρια τους να αγαπήσουν την γνώση, να αγαπήσουν την Εκκλησία, αλλά και δείχνουν μοναδική αγάπη προς την πατρίδα.

Τούτο το λιπόσαρκο παιδικό κορμάκι, όπου μέσα του φώλιαζε μια φλογερή ψυχή, που είναι υπάκουο στην πατρική θέληση, που είναι βοηθός των οικογενειακών αναγκών, περνοδιαβαίνει τα λιγοστά σοκάκια του Μέγα Δέντρου, με το σακούλι του στον ώμο πορεύεται με άλλα παιδάκια της ηλικίας του με το λιγοστό φως του φεγγαριού προς το κρυφό σχολειό. Τούτο το σχολειό του, σήμερα είναι Μοναστήρι για να συντηρεί τις μνήμες εκείνων των χρόνων.

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο μικρός Κώνστας θα γινόταν ο «Άγιος των Σκλάβων», όπως τον χαρακτηρίζει ο Κώστας Σαρδελής στην μυθιστορηματική βιογραφία του, θα γινόταν ο εθνεγέρτης που θα ξυπνούσε το γένος των Ελλήνων από το λήθαργο του, θα γινόταν ο Μεγάλος Δάσκαλος, που θα μετέφερε σε τούτο το λαό με τον απλό και λιτό λόγο του, αιώνια διδάγματα της Ορθοδοξίας.

Θα αποκτούσε πολιτική πείρα μοναδική, για να μπορεί να κινείται κάτω από την μύτη της Τουρκικής εξουσίας και να ενεργεί τα δέοντα και πάντα βέβαια με την νόμιμη κάλυψη του εθνικού κήρυκα, με την βούλα του Πατριάρχη. Τούτο φυσικά δεν ήτανε εύκολο, απαιτούσε ταλέντο, απαιτούσε σωφροσύνη, αλλά και πυρωμένη ψυχή.

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι τούτο το μικρό παιδάκι σε λίγα χρόνια, θα κατάφερνε θαυμαστά πράγματα και τίποτα δεν θα ήτανε ικανό να τον ξεστρατίσει από την αποστολή του.

Δυστυχώς δεν έχουμε κάποιες πληροφορίες για τα παιδικά χρόνια του Πατροκοσμά, κανένας συγγραφέας δεν παραθέτει κάποιες πληροφορίες της παιδικής του ηλικίας και τούτο είναι κατανοητό, γιατί κανέναν δεν ενδιαφέρει ένας άσημος άνθρωπος, όπως ήτανε εκείνα τα νεανικά χρόνια ο Άγιος.

Αν διαθέταμε κάποιες πληροφορίες, θα μπορούσαμε να ζωγραφίσουμε εντονότερα τα παιδικά του χρόνια, που θα μας δίνανε πολλές εξηγήσεις για την πνευματική του πορεία, αλλά γενικά θα φωτίζανε την όλη προσωπικότητά του. Τον άνθρωπο που η ίδια η Θεία Πρόνοια ευδόκησε να αποσταλεί αρωγός και συμπαραστάτης του τυραγνισμένου Ελληνικού Έθνους.

Είναι ένα ουσιαστικό για μας κεφάλαιο τα χρόνια της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας, πώς σε τούτο το ασήμαντο αγοράκι, εμφυτεύθηκε στην ψυχή του ευλογία και ήτανε εκλεκτός του Θεού, λόγω φυσικά των πνευματικών του αγώνων και η Θεία Πρόνοια του ανέθεσε μια τέτοια αποστολή.

Εμείς θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε σε λογοτεχνικό ύφος την μυθιστορηματική παιδική του βιογραφία, η οποία όπως την βλέπω με τα μάτια της ψυχής, δεν θα απέχει και πολύ της πραγματικότητας.

Οπλίστηκε με ικανότητα διπλωματική μοναδική, ήξερε να ελίσσεται κατά περίσταση, γιατί είχε πάνω απ’ όλα να φέρει σε πέρας την μεγάλη και σπουδαία του αποστολή. Έπρεπε να σηκώσει τον βαρύ Σταυρό του Έθνους των Ελλήνων στους αδύνατους ώμους του. 

Ήτανε τεράστια η συμβολή του Αγίου, για να φτάσει το Έθνος στην Επανάσταση του 1821.Το επαίδευσε ο Θεός, το παιδαγώγησε και το ήγαγε εις αναψυχήν.

Έδωσε πάλι ο Θεός την ελπίδα, γιατί σε αυτό το λαό έδωσε τον αμπελώνα του να τον καλλιεργήσει και να δρέψει πλούσιους τους καρπούς του.

Αποκτάει λοιπόν ιδιαίτερη σημασία για τον Ελληνισμό η θεόσταλτη παρουσία του Αγίου των Σκλάβων Κοσμά του Αιτωλού στον Ελληνικό χώρο, το έργο του τεράστιο, ανεπανάληπτο, η προσφορά του μοναδική.

Για τούτον λοιπόν τον νεώτερο Άγιο της Ορθοδοξίας, που αγωνίστηκε, κόπιασε, θυσιάστηκε, αξίζει κάθε τιμή κάθε έπαινος. Αξίζει κι εμείς να προσπαθήσουμε να βάλουμε ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα που έκτισε και το οποίο όσες αντιξοότητες κι αν το χτυπήσουν, αυτό θα παραμείνει όρθιο.

Οι άνθρωποι με τα χρόνια, πολλές φορές λησμονούν τα λόγια τα αγιοτικά και πέφτουνε σε καιρούς άγνοιας.

Πάντα οι άνθρωποι θα καρτερούν, σαν ξεχάσουν τις παραινέσεις του Πατροκοσμά, κάποιο άλλο παρόμοιο Άγιο, που θα ξανααποστήλλει ο Θεός, για να ξαναανορθώσει το Γένος, οι καιροί, που ζούμε είναι καιροί συγχύσεως.

Το σοφό σχέδιο του Θεού και πάλι θα προνοήσει και σαν το Γένος των Ελλήνων για μια ακόμα φορά φτάσει να χάσει την λευτεριά και την πίστη του, είτε ηθελημένα, είτε αθέλητα, είτε κάποιοι άλλοι εχθροί θα μας επιβάλλουν να χάσουμε τις αξίες μας.