Όργωμα με τα βόδια. «Ο Τρυγώνης και ο Μαυρομάτης.»

Πηγή: Προσωπική σελίδα Facebook.

Του Παναγιώτη Ηλ. Χολή.

Δύσκολα χρόνια, φτωχά, και η πείνα καθημερινή απειλή για τις οικογένειες, ειδικά της επαρχίας. Η επιβίωση της στηρίζονταν στην καλλιέργεια των λίγων τετραγωνικών μέτρων γης, για όσους είχαν την πολυτέλεια να διαθέτουν. Δύσκολη και κουραστική δουλειά να οργώνεις τις άγονες πλαγιές ή τις δυσπρόσιτες πεζούλες ή ανάμεσα στις πέτρες και στην καλύτερη περίπτωση το μικρό χωραφάκι δίπλα στο χωριό σου και με ξύλινο αλέτρι.

Τη δεκαετία του 1930 αλλά και μεταπολεμικά, δεκαετία 1940 και μετά, το όργωμα γινόταν με τα βόδια. Όσες οικογένειες είχαν τον τρόπο να κατέχουν δυο βόδια, αυτές μπορούσαν να καλλιεργήσουν τα λιγοστά μέτρα χωραφιού. Τα βόδια εκείνη την εποχή ήταν το βασικό εργαλείο οργώματος της γης.

Έπρεπε όμως να έχεις δύο βόδια, γιατί με ένα η δουλειά δεν γίνονταν.

Η δύναμη τους σε συνδυασμό με το αριστοτεχνικά κατασκευασμένο ξύλινο αλέτρι και την δύναμη των χεριών του γεωργού, ήταν ικανά να οργώσουν ώστε να γίνει η σπορά των ανά εποχή καλλιεργειών.

Τα βόδια για να βρίσκονται στην ίδια ευθεία και να συγχρονίζονται μεταξύ τους τοποθετούνταν το ένα δίπλα στο άλλο, σε απόσταση τουλάχιστον δυο μέτρων και πάνω στο λαιμό τους έβαζαν ένα ξύλινο δοκάρι (ζυγός) που τα ένωνε σε ένα βαθμό. Είχε προβλεφθεί πάνω στο λαιμό τους να τοποθετηθεί δέρμα ζώου, ώστε να μη πληγωθούν τα βόδια. Στη συνέχεια με τα κατάλληλα σύνεργα ενώνονταν με το αλέτρι και όταν όλα ήταν έτοιμα, ο γεωργός, που όταν οργώνει λέγεται Ζευγολάτης, έδινε το πρόσταγμα να ξεκινήσουν τα βόδια.

Μετά το όργωμα ακολουθούσε η σπορά.

Το φθινόπωρο έσπερναν, σιτάρι, βρώμη, κουκιά, μπίζα και φακές.

Την άνοιξη έσπερναν, καλαμπόκι, ρεβύθια και φασόλια

Όλα τα προϊόντα θα χρησιμοποιούνταν για διατροφή της οικογένειας, όλο το έτος.

Μετά τη σπορά, που την έκανε ο γεωργός και για να μην υπάρχουν κενά σπόρου στο χωράφι, υπήρχε η «ειδικότητα» του Παρασποριάρη.

Δουλειά του Παρασποριάρη ήταν να εντοπίσει αν έπεσε σπόρος παντού και αν όχι, να ρίξει καινούργιο ή να σκεπάσει με χώμα όσο σπόρο δεν είχε καλυφθεί.

Η τελευταία μάτια, δηλαδή.

Για την αμοιβή του Παρασποριάρη, ο γεωργός, του παραχωρούσε μια μικρή έκταση μέσα στο χωράφι, από την σπορά, για δική του συγκομιδή.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ακόμα και τότε παρουσιάζονταν φαινόμενα εκμετάλλευσης, του Παρασποριάρη, αφού πολλοί ήταν εκείνοι η γεωργοί που του παραχωρούσαν ελάχιστη έκταση, αλλά και αυτή την έδιναν στις άκρες του χωραφιού. Αυτό ήταν μια πονηριά του γεωργού, στην περίπτωση που έμπαιναν στο σπαρμένο χωράφι ζώα, αυτά να φάνε τα φυτά που θα βρουν μπροστά τους και αυτά θα ήταν εκ των πραγμάτων οι άκρες του χωραφιού. Οι σωστοί γεωργοί παραχωρούσαν αυτή την έκταση στη μέση του χωραφιού.

Τα βόδια, την εποχή που δεν υπήρχαν καλλιέργειες, τα πήγαιναν σε μια περιοχή που την ονόμαζαν Βοϊδολίβαδο και έβαζαν κάποιον να τα φυλάει. Η τροφή των βοδιών θα ήταν μόνο τα χορτάρια που θα υπήρχαν στο Βοϊδολίβαδο. Άλλη δυνατότητα τροφής τους δεν υπήρχε. Ο φύλακας των βοδιών για την υπηρεσία του αυτή είχε αμοιβή.

Αν είχες ένα βόδι θα του έδινες μια, μεριά, από το προϊόν που καλλιέργησες εκείνη την εποχή. Αν είχες δυο βόδια θα του έδινες δυο, μεριές. Μεριές, εννοούμε τις δυο πλευρές αριστερά και δεξιά της πλάτης του ζώου όταν το φορτώνουμε. Κάθε, μεριά, ήταν ένα σακί με τροφή των 30 κιλών. Δυο, μεριές, ήταν δυο σακιά τροφή των 30 x 2 = 60 κιλά.

Δυο βόδια μιας οικογένειας είχαν όνομα. Τρυγώνης και Μαυρομάτης.

Ήταν πολύ καλά, υπάκουα και πολύ δυνατά. Αγοράστηκαν και τα δυο και εξυπηρετούσαν την οικογένεια στο όργωμα των χωραφιών. Εξυπηρετούσαν όμως και άλλες οικογένειες που δεν είχαν βόδια, ως δανεικά, μιας και ο ιδιοκτήτης τους ήταν Άνθρωπος που νοιάζονταν για τον διπλανό του. Ήταν και χαδιάρικα, ειδικά ο Τρυγώνης. Στο Βοϊδολίβαδο που τα είχαν ένα φθινόπωρο, ξαφνικά χάθηκε ο Μαυρομάτης. Ο ιδιοκτήτης του, συλλέγοντας πληροφορίες και ανιχνεύοντας τις πατημασιές του Μαυρομάτη, τον εντόπισε σε γειτονικό χωριό. Δεν πρόλαβε όμως. Ο κλέφτης είχε «πάρει» τη ζωή του Μαυρομάτη.

Τώρα ο γεωργός και στεναχωρημένος που έχασε το βόδι, αδυνατούσε να κάνει χωράφι με ένα βόδι. Στερήθηκε αγαθά για κάποιους μήνες, μέχρι να τον αντικαταστήσει με άλλο βόδι που αγόρασε.

Μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο στα χωριά ήρθαν τα πρώτα μουλάρια από διανομή της Ούντρας. Ήταν μεγάλης ηλικίας και δεν έζησαν για πολύ.

Από τότε τα μουλάρια αντικατέστησαν τα βόδια στην καλλιέργεια των χωραφιών.

Τα μουλάρια και τα γαϊδούρια ήταν ποιο χρήσιμα στην οικογένεια, γιατί ήταν ποιο δυνατά και χρησιμοποιούνταν σε πολλές εργασίες του σπιτιού. Όργωμα, φόρτωμα, μεταφορές κλπ.

Αργότερα η έλευση των τρακτέρ και μετέπειτα των αυτοκινήτων έβαλαν στο περιθώριο και τα μουλάρια και τα συμπαθέστατα γαϊδουράκια.

Τιμή και αγάπη σε εκείνους τους προγόνους μας!!!

Σημ. 1: Σε τέτοιες συνθήκες έζησαν και μεγάλωσαν τις οικογένειες τους οι παππούδες, και οι γιαγιάδες μας και σε τέτοιες δύσκολες και φτωχές καταστάσεις μεγάλωσαν οι πατεράδες μας. Και μέσα σε ένα κάπως καλύτερο σκηνικό μεγάλωσαν και κάποιοι από εμάς που καβαλήσαμε τα 50.

Να μη το ξεχνάμε… εμείς οι νεοέλληνες του iPhone…!!!!

Σημ. 2: Η φωτογραφία πάρθηκε από το διαδίκτυο.