Η «υπεύθυνη» ιχθυοκαλλιέργεια δεν θα περάσει ποτέ από τη χώρα.

Η παρούσα προσέγγιση συντάχθηκε σε ανύποπτο χρόνο, λίγο μετά τη θεσμική επισφράγιση του χάους που υπήρχε στο πεδίο των πρώτων ιχθυοκαλλιεργειών, με την Κ.Υ.Α 31722/4-11-2011 περί «Έγκρισης Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Υδατοκαλλιέργειες» - (ΦΕΚ 2505/Β/4-11-2011) τον Νοέμβριο 2011.

Συντάχθηκε λόγω των καταστροφικών επιπτώσεων της χωροθέτησης των πρώτων ιχθυοκαλλιεργειών που ήδη διαφαίνονταν και είχε ως στόχο την συμβολή στην προσπάθεια συγκρότησης ενός κανονιστικού πλαισίου ελαχιστοποίησης της ζημιάς βάσει της νομοθεσίας και των καλών πρακτικών άλλων, μεσογειακών, κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σήμερα, 14 χρόνια μετά την υπογραφή της καταστροφικής Κ.Υ.Α., η επέλαση των ιχθυοκαλλιεργειών βιομηχανικού χαρακτήρα, που προγραμματίζονται να καλύψουν περισσότερα από 300.000 στρέμματα πολύτιμου θαλάσσιου περιβάλλοντος και εύθραυστων παράκτιων μετώπων, καθιστά μεν την προσέγγιση ακόμη επίκαιρη, απαιτεί συνολικό επανασχεδιασμό του όλου εγχειρήματος βάσει ενός νέου, σύγχρονου, νόμου και ενός πλήρους εθνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού, αλλά θέτει ταυτόχρονα και ορισμένα θεμελιώδη ερωτήματα : Αντέχει η γεωγραφία μας - χερσαίου και θαλάσσιου περιβάλλοντος - όλο αυτό το φορτίο ; Αξίζει το περιβάλλον μας αυτού του είδους τα «αναπτυξιακά» εγχειρήματα ; Υπάρχει εναλλακτική ;

------------------------------

Στου γιαλού τα βοτσαλάκια…

Για μία βιώσιμη οπτική της εντατικής ιχθυοκαλλιέργειας.

«Ενώ φαίνεται πως οι γειτονικές χώρες αποφασίζουν και μετακινούν τις ιχθυοκαλλιέργειες σε ανοιχτές θάλασσες και σε βάθη 50 μέτρων και πάνω, το ελληνικό κράτος πυροβολεί για μία ακόμη φορά το πόδι του, επιτρέποντας με το πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού τα πάντα. Οπουδήποτε.», σημείωνε μία σημαντική περιβαλλοντική οργάνωση αναφορικά με την παρουσίαση του πρώτου χωροταξικού ιχθυοκαλλιέργειών στις 4 Νοεμβρίου 2011.

Είναι αλήθεια ότι οι ιχθυοκαλλιέργειες αποτελούν «απάντηση» στις αυξημένες διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού και ένα από τα σημαντικά εξαγωγικά ατού της χώρα μας. Όχι όμως χωρίς κόστος. Με τον τρόπο με τον οποίο έχεουν θεσμοθετηθεί και υλοποιούνται, δεν ανταποκρίνονται στον σκοπό τους και δεν αποτελούν λύση στο καυτό θέμα της σημαντικής μείωσης της πίεσης στα ιχθυοαποθέματα - υπεραλίευση - αλλά επιτείνουν και διαχέουν την περιβαλλοντική κρίση, με περισσότερες μορφές, σε περισσότερα επίπεδα. Με καθυστέρηση δεκαετιών, που επέτρεψε την «εισβολή» των ιχθυοκαλλιεργειών στην ελληνική ακτογραμμή κατά τρόπο άναρχο και αυθαίρετο, με σοβαρές επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον, η ισχύουσα χωροθέτηση - ελάχιστης απόστασης μόλις 50μ. από τον αιγιαλό (sic !!!) - νομιμοποιεί την πρότερη κατάσταση, χωρίς καμία προσπάθεια διασφάλισης της υγιούς κατάστασης των ελληνικών θαλασσών, της προστασίας του περιβάλλοντος και της προστασίας των τοπικών κοινωνιών από τις αρνητικές επιπτώσεις τους:

• Συντελούν στη βίαια κατάληψη των ακτών και στη σοβαρή υποβάθμιση των παράκτιων περιοχών.
• Συντελούν στη σημαντική επιβάρυνση του παράκτιου θαλάσσιου περιβάλλοντος με οργανικό φορτίο και χημικές ουσίες - φάρμακα, καθαριστικά, αντιρρυπαντικά - που επηρεάζουν σοβαρά την ποιότητα του νερού και τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
• Συμβάλλουν στην αλλαγή των φυσικο-χημικών χαρακτηριστικών του ιζήματος και επηρεάζουν αρνητικά τα ευαίσθητα λιβάδια Ποσειδωνίας, με την απόθεση μεγάλων ποσοτήτων οργανικής ύλης στο θαλάσσιο πυθμένα.
• Συμβάλλουν στην μείωση της ποσότητας του φωτός που περνάει στην υδάτινη στήλη, με επακόλουθο την μείωση της φωτοσυνθετικής ικανότητας των λιβαδιών.
• Δημιουργούν σοβαρά προβλήματα σε άλλες δραστηριότητες. Είναι πολλές οι περιπτώσεις αντίδρασης των τοπικών κοινωνιών στη λειτουργία των μονάδων υδατοκαλλιέργειας λόγω της παράκτιας ρύπανσης και της αποτροπής της ανάπτυξης άλλων δραστηριοτήτων, κυρίως τουριστικών.

1. Γιατί η ιχθυοκαλλιέργεια;

Η ανάγκη υιοθέτησης των ιχθυοκαλλιεργειών προέκυψε κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών εξ’ αιτίας της διαρκώς αυξανόμενης αλιευτικής πίεσης στους θαλάσσιους πόρους και, κατά συνέπεια, της απαίτησης μεθόδων σε θέση να εγγυηθούν την οικονομική ευημερία του αλιευτικού τομέα και την προστασία του περιβάλλοντος. Η ιχθυοκαλλιέργεια θεωρήθηκε ως μία από τις πλέον κατάλληλες μεθόδους μεταστροφής της αλιευτικής δραστηριότητας, με θετικές επιπτώσεις στην μείωση της υπέρογκης αλιευτικής πίεσης στους θαλάσσιους πόρους και ταυτόχρονη διασφάλιση από πιθανές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις που θα πρόκυπταν από την μείωση των αλιευμάτων.

Έτσι, οι Κοινές Αλιευτικές Πολιτικές ενεθάρρυναν και ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και διάχυση μιας βιώσιμης ιχθυοκαλλιέργειας ως εργαλείο προαγωγής νέων επιχειρηματικών ευκαιριών και νέων θέσεων εργασίας που μπορούν να συνδυάσουν «περιβάλλον», «οικονομία» και τη διάρθρωση ενός συστήματος παραγωγής ασφαλών και υγιεινών προϊόντων.

Σύμφωνα με αυτές, η βιώσιμη ιχθυοκαλλιέργεια οφείλει να είναι και «υπεύθυνη», μέσω της διασφάλισης 3 αρχών:

• της ασφάλειας και ποιότητας του προϊόντος,
• της πολυμορφίας και της διαφοροποίησης του προϊόντος και, το σημαντικότερο,
• της προστασίας του περιβάλλοντος.

Στο πλαίσιο της ανάπτυξης της υπεύθυνης ιχθυοκαλλιέργειας, η προστασία του περιβάλλοντος είναι μονοσήμαντα συνδεδεμένη με την προληπτική αξιολόγηση των περιοχών στις οποίες θα τοποθετηθούν οι εγκαταστάσεις και στην επακόλουθη λήψη των κατάλληλων μέτρων έτσι ώστε να μειωθούν στο ελάχιστο οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις: Ένα ακατάλληλο περιβάλλον για την ιχθυοκαλλιέργεια μπορεί να υπονομεύσει τα στάδια αναπαραγωγής και την τελική ποιότητα του προϊόντος - από οργανοληπτικής σκοπιάς και από άποψης υγιεινής - ενώ η μη ενδελεχή αξιολόγηση των περιοχών εγκατάστασης και η μη λήψη των κατάλληλων μέτρων, μπορεί να έχουν σοβαρότατες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Η αδειοδότηση της όποιας εγκατάστασης ιχθυοκαλλιέργειας δεν συνιστά προϊόν τυποποίησης, αλλά σύνθεση των φυσικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών της - είδος προς εκτροφή, τυπολογία εκτροφής, διαστάσεις εγκατάστασης - και των οικολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής - φέρουσα ικανότητα, περιβαλλοντικά και βιολογικά χαρακτηριστικά κ.λπ.

Παρά ταύτα, παρά τις ελπίδες και τις διακηρύξεις, αποδείχτηκε σύντομα ότι οι ιχθυοκαλλιέργειες δεν μειώνουν, όπως αναμενόταν, την αλιευτική πίεση στους θαλάσσιους πόρους, καθ’ όσον:

• αφαιρούν πολλαπλάσιους θαλάσσιους πόρους σε σχέση με αυτούς που παράγουν και,
• δεν ενισχύουν τα άγρια ιχθυοαποθέματα αλλά, αντίθετα, βασίζουν τη βιωσιμότητά της στην αλίευσή τους, με μέσο όρο της βιομάζας ψαριού που χρειάζεται η διατροφή των σαρκοβόρων ψαριών τους, από 2,5 έως 5 φορές μεγαλύτερη από αυτή που τελικά παράγουν.

Πέρα όμως από το ζήτημα του συμφέροντος ή μη της χρήσης τους και της γενικότερης περιβαλλοντικής τους συμπεριφοράς, το σοβαρότερο πρόβλημα που παρουσιάζουν είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της χωροθέτησης και του τρόπου λειτουργίας τους, τραγικά οξείες στη χώρα μας, όπου με τη βούλα του Νόμου και τη στήριξη του περιβαλλοντοκτόνου χωροταξικού υποθηκεύουν καθημερινά πολύτιμους πόρους του θαλάσσιου αλλά και του χερσαίου περιβάλλοντος.

Σε κάθε περίπτωση, δεν θα αναφερθούμε προς το παρόν στις συνθήκες λειτουργίας των εγχώριων ιχθυοκαλλιεργειών εις βάρος της ευζωίας των εκτρεφόμενων ψαριών, όπως έχουν τεκμηριωθεί επανειλημμένα από σημαντικές περιβαλλοντικές και φιλοζωικές οργανώσεις.

- Δεν θα αναφερθούμε στις υπέρογκες πυκνότητες των πληθυσμών των εκτρεφόμενων στους κλωβούς, της τάξης των 40χλμ,/κυβ. έναντι των 20-22χλμ./κυβ. των ιχθυοκαλλιεργειών άλλων μεσογειακών κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των 15χλμ./κυβ. των βιολογικών ιχθυοκαλλιεργειών.

- Δεν θα αναφερθούμε στην χαμηλή ποιότητα των τροφών, συχνά περιέχουσες ζωικά λίπη, πρωτεΐνες OGM ή και αιμοσφαιρίνη.

- Δεν θα αναφερθούμε στο πλεονάζον πάχος των προϊόντων τους, λόγω των ταχέων κύκλων ανάπτυξης σε περιορισμένο χώρο.

- Δεν θα αναφερθούμε στις ποσότητες αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται λόγω της υπερβολικής πυκνότητας των εκτρεφόμενων στους κλωβούς.

Θα αναφερθούμε αποκλειστικά και μόνο σε συγκεκριμένα κριτήρια που οφείλουν να αποτελούν νόμο και αρχές της χωροθέτησης της οιαδήποτε εγκατάστασης ιχθυοκαλλιέργειας έτσι ώστε να μην προκαλείται ανεπίστρεπτη ζημιά στο περιβάλλον, σε περιοχές περιβαλλοντικής αξίας, στο τοπίο, στα παράκτια οικοσυστήματα, στις τοπικές κοινωνίες ή στις δραστηριότητες που ενδιαφέρουν το θαλάσσιο περιβάλλον. Γιατί, αν περιμένουμε την θεσμοθέτηση της περιώνυμης υπεύθυνης ιχθυοκαλλιέργειας, αυτή δεν πέρασε και δεν θα περάσει ποτέ από τη χώρα.

2. Κριτήρια χωροταξίας και οριοθέτησης βιώσιμης εγκατάστασης ιχθυοκαλλιέργειας.

α. Οικοσυστήματα και είδη προς προστασία.

Θα πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση ιχθυοκαλλιέργειας σε περιοχές λιβαδιών θαλάσσιας Ποσειδωνίας και λειμώνων Cymodocea nodosa καθόσον αυτά έχουν θεμελιώδη αξία για τα θαλάσσια οικοσυστήματα ως πηγή διατροφής και ζώνες καταφυγίου για πολλούς θαλάσσιους οργανισμούς, ως εργαλεία σταθεροποίησης του βυθού και μείωσης της διάβρωσης των ακτών κ.λπ.

Η Ποσειδωνία η ωκεάνια είναι προστατευόμενο είδος σύμφωνα με το παράρτημα IV της οδηγίας για τους Οικοτόπους 92/43 ΕΕ, είναι οικότοπος προτεραιότητας συμπεριλαμβανόμενος στο παράρτημα 2 του «Πρωτοκόλλου ειδικά προστατευόμενων περιοχών και της βιοποικιλότητας στη Μεσόγειο» - ASPIM23, εγκεκριμένος από την Σύμβαση της Βαρκελώνης.

Θα πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση ιχθυοκαλλιέργειας σε περιοχές θαλάσσιων φενερόγαμων και να τηρούνται οι κατάλληλες αποστάσεις από αυτές. Τα θαλάσσια φενερόγαμα αποτελούν οικοσυστήματα εξαιρετικά ευαίσθητα στις ανθρωπογενείς πιέσεις, στις επικαθήσεις οργανικής ουσίας και στην θολότητα του νερού. Θεωρώντας ότι μία εγκατάσταση ιχθυοκαλλιέργειας έχει μία μέση ακτίνα διασποράς οργανικής ουσίας της τάξης των 500 μέτρων, επιβάλλεται να απέχει τουλάχιστον 1 χλμ. από τις περιοχές ποσειδωνίας, απόσταση που μπορεί να ανέλθει και σε 2 χλμ. ανάλογα με τον τύπο του λιβαδιού, τα τοπικά θαλάσσια ρεύματα κ.λπ.

β. Βαθυμετρία και απόσταση από την ακτή.

Πρέπει να απαγορεύεται η εγκατάσταση ιχθυοκαλλιέργειας σε θαλάσσιες περιοχές με βάθος μικρότερο των 25μ. ενώ θα πρέπει να τηρείται μία απόσταση της βάσης των κλωβών από τον πυθμένα τουλάχιστον κατά 5μ. Η απαίτηση αυτή υπαγορεύεται από την ανάγκη διασφάλισης μιας επαρκούς κολώνας νερού κάτω από την βάση των κλωβών έτσι ώστε να επιτρέπεται η ικανοποιητική διασπορά των αποβλήτων προς όφελος της προστασίας του περιβάλλοντος και της υγιεινής της ίδιας της εγκατάστασης από την πιθανότητα αυτορύπανσης. Σε κάθε περίπτωση, η ελάχιστη επιτρεπόμενη βαθυμετρία της εγκατάστασης αποτελεί συνάρτηση της απόστασης της από την ακτή, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 2 χλμ.

γ. Απόσταση από οικιστικά σύνολα και περιοχές τουριστικού χαρακτήρα.

Οι εγκαταστάσεις της ιχθυοκαλλιέργειας οφείλουν να απέχουν τουλάχιστον 3 χλμ από οικιστικά σύνολα και περιοχές τουριστικού χαρακτήρα. Ο κανόνας είναι υγειονομικού χαρακτήρα και στοχεύει στη διαφύλαξη του εκτρεφόμενου από την πιθανότητα μόλυνσης αλλά και στη συσσώρευση διαφορετικών τύπων επιβάρυνσης στο περιβάλλον - οικιστικά απόβλητα, απόβλητα της εγκατάστασης κ.λπ.

δ. Περιοχές κινδύνου περιβαλλοντικής κρίσης.

Πρέπει να απαγορεύεται η εγκατάσταση ιχθυοκαλλιέργειας σε απόσταση μικρότερη των 10χλμ από περιοχές κινδύνου περιβαλλοντικής κρίσης ή χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές που χαρακτηρίζονται από βαριά υποβάθμιση ή σοβαρές αλλαγές των περιβαλλοντικών ισορροπιών τους.

ε. Απόσταση μεταξύ εγκαταστάσεων ιχθυοκαλλιέργειας.

Η απόσταση μεταξύ δύο εγκαταστάσεων ιχθυοκαλλιέργειας δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 4χλμ. Και αυτό, για την αποφυγή του κινδύνου σωρευτικών επιπτώσεων στο περιβάλλον αλλά και για τον περιορισμό της πιθανότητας μετάδοσης ασθενειών μεταξύ των εκτρεφόμενων. Η απόσταση ποικίλει ανάλογα το ύψος παραγωγής των εγκαταστάσεων και το είδος των εκτρεφόμενων.

στ. Ευαίσθητες περιοχές.

Πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση ιχθυοκαλλιέργειας σε ευαίσθητες περιοχές, ή υδατικά συστήματα που παρουσιάζουν ή τείνουν να παρουσιάσουν φαινόμενα ευτροφισμού. Το ίδιο πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση σε υγρότοπους - «Ramsar», αδιάκριτα αν είναι τοπικού ή εθνικού ενδιαφέροντος, καθόσον μεγάλης σημασίας για την προστασία της βιοποικιλότητας. Σε αυτή την τελευταία περίπτωση, η εγκατάσταση οφείλει να τηρεί μία απόσταση τουλάχιστον 3χλμ. από τον υγρότοπο.

ζ. Εκβολές ποταμών.

H εγκατάσταση της ιχθυοκαλλιέργειας οφείλει να τηρεί μια απόσταση τουλάχιστον 3χλμ. από εκβολές ποταμών, ρεμάτων ή χειμάρων, ιδίως όταν μεταφέρουν αστικά ή και βιομηχανικά απόβλητα, με στόχο την αποφυγή μόλυνσης των εκτρεφόμενων ιχθύων.

η. Άλλο.

H εγκατάσταση ιχθυοκαλλιέργειας σε περιοχές που χρησιμοποιούνται για άλλες δραστηριότητες μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνους ανταγωνισμούς ή και συγκρούσεις. Πριν από οποιαδήποτε ενέργεια αναφορικά με την εγκατάσταση συνιστάται η έρευνα γύρω από τα αποτελέσματα της αλληλεπίδρασης με άλλους χρήστες του θαλάσσιου πόρου, όπως η παράκτια αλιεία, ο τουρισμός ή οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες.

#oikologikisymmaxia

#Oikologiki_Symmaxia

«Οικολογική Συμμαχία».

- Για την «Οικολογική Μετάβαση» σε μία κοινωνία βιώσιμης ευημερίας.

- Για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.

contact@oikologiki-symmaxia.gr

https://oikosymmaxia.blogspot.com