Εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»: Το υψηλό «κόστος» της ιχθυοκαλλιέργειας. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που καταγράφονται στον Αμβρακικό Κόλπο αποτελούν ταυτόχρονα προειδοποίηση και ευκαιρία.

Τα πολύτιμα λιβάδια της Ποσειδωνίας είναι ένα από τα «θύματα» της ιχθυοκαλλιέργειας. Έρευνες καταγράφουν θνησιμότητα του φυτού έως και 20 φορές υψηλότερη σε ακτίνα 100 μέτρων από τις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας. Δεδομένου ότι το είδος αυτό μεγαλώνει πολύ αργά, με ρυθμό περίπου 6 εκατοστών ετησίως, η αποκατάσταση του θαλάσσιου οικοσυστήματος μπορεί να χρειαστεί αιώνες. [SHUTTERSTOCK].

Πηγή: Σελίδα Facebook ΑΚΤΑΙΑΣ.

⚠️ Πίσω από τη ραγδαία ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας στην Ελλάδα κρύβεται ένα σοβαρό περιβαλλοντικό τίμημα.

Η Ελλάδα είναι πλέον από τους μεγαλύτερους παραγωγούς τσιπούρας και λαβρακιού στην Ευρώπη, με πάνω από 280 μονάδες και παραγωγή που ξεπερνά τους 150.000 τόνους τον χρόνο, όμως η γρήγορη αυτή ανάπτυξη δημιουργεί σημαντικές ανησυχίες:

👉 Τα λιβάδια ποσειδωνίας εξαφανίζονται, μετατρέποντας τον βυθό σε «νεκρές ζώνες».

👉 Οι συγκεντρώσεις αζώτου, φωσφόρου και φαρμακευτικών ουσιών αυξάνονται επικίνδυνα.

👉 Οι μονάδες επεκτείνονται ακόμα και μέσα σε περιοχές Natura 2000.

⚠️ Η διαφάνεια είναι ανύπαρκτη: οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων σπάνια δημοσιοποιούνται.

📢Οι κάτοικοι και οι ψαράδες βλέπουν τη θάλασσα να υποβαθμίζεται, αλλά η φωνή τους αγνοείται.

📌Το άρθρο στα σχόλια εξηγεί γιατί ο Αμβρακικός είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για το δίλημμα «οικονομική ανάπτυξη ή οικολογική ισορροπία».👇

-----------------------------

Πηγή: https://www.kathimerini.gr

Η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια έχει γνωρίσει εντυπωσιακή ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες. Το 1985, μόλις δώδεκα θαλάσσιες μονάδες λειτουργούσαν πανελλαδικά, με παραγωγή περίπου 100 τόνων ετησίως. Σήμερα, λειτουργούν πάνω από 280 μονάδες, παράγοντας περισσότερους από 150.000 τόνους ψαριών τον χρόνο, κυρίως για εξαγωγή. Με την τσιπούρα και το λαβράκι να κυριαρχούν, η Ελλάδα έχει εξελιχθεί σε έναν από τους κορυφαίους παραγωγούς ψαριών στην Ευρώπη. Μάλιστα, εκτιμάται ότι σύντομα θα ξεπεράσει σε συνολική παραγωγή την Ισπανία, την Ιταλία και την Κύπρο.

Αν και η ανάπτυξη αυτή προσφέρει οικονομικά οφέλη και τοπική απασχόληση, δημιουργεί σοβαρές περιβαλλοντικές και διαχειριστικές ανησυχίες, ιδίως σε ημίκλειστους κόλπους όπως ο Αμβρακικός, όπου η οικολογική ανθεκτικότητα είναι περιορισμένη και η εποπτεία ασθενής.

Ο Αμβρακικός είναι μια από τις πιο οικολογικά ευαίσθητες περιοχές της χώρας, προστατευόμενη τόσο από τη Σύμβαση Ραμσάρ όσο και από το δίκτυο Natura 2000. Ωστόσο, φιλοξενεί δεκάδες εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιέργειας, όπως κλωβούς, φορτοεκφορτωτικές πλατφόρμες και υποστηρικτικές υποδομές, που σε συνδυασμό με τη ναυσιπλοΐα για αναψυχή και την αλιεία, ασκούν πίεση στο φυσικό περιβάλλον. Δειγματοληψίες νερού από οργανισμούς όπως το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος εντοπίζουν αυξημένα επίπεδα αζώτου και φωσφόρου γύρω από τις μονάδες, προκαλώντας ανάπτυξη φυκιών, που οδηγούν σε εξάντληση του οξυγόνου και δημιουργία νεκρών ζωνών με σοβαρή μείωση της θαλάσσιας ζωής. Ενδεικτική είναι η συρρίκνωση των λιβαδιών της Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica) – ενός κρίσιμου θαλάσσιου φυτού για τη Μεσόγειο. Ερευνες καταγράφουν θνησιμότητα της Ποσειδωνίας έως και 20 φορές υψηλότερη σε ακτίνα 100 μέτρων από τις μονάδες. Δεδομένου ότι το είδος αυτό μεγαλώνει πολύ αργά, με ρυθμό περίπου 6 εκατοστών τον χρόνο, η αποκατάσταση του θαλάσσιου οικοσυστήματος μπορεί να χρειαστεί αιώνες.

Aν και οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται επιτρέπονται βάσει ευρωπαϊκής νομοθεσίας, η μακροπρόθεσμη επίδρασή τους δεν έχει μελετηθεί επαρκώς.

Οι χημικές ουσίες περιπλέκουν περαιτέρω την εικόνα. Οι ιχθυοκαλλιέργειες παγκοσμίως χρησιμοποιούν ουσίες όπως το υπεροξείδιο του υδρογόνου (για την αντιμετώπιση ψειρών), η φορμαλδεΰδη (κατά παρασίτων) και το βενζοϊκό οξύ (ως συντηρητικό στις ζωοτροφές). Αν και επιτρέπονται βάσει ευρωπαϊκής νομοθεσίας, οι σωρευτικές και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους –ειδικά σε κλειστά οικοσυστήματα όπως ο Αμβρακικός– παραμένουν ελλιπώς μελετημένες και δυνητικά επιβλαβείς. Η μακροχρόνια έκθεση των ψαριών μπορεί να πλήξει μη στοχευόμενα είδη ψαριών εκτός ιχθυοτροφείου και να επηρεάσει την ανθρώπινη υγεία μέσω συσσώρευσης χημικών ουσιών στα ψάρια ή ρύπανσης των ιζημάτων.

Η Κατερίνα Λύτρα, κτηνίατρος και ιχθυοπαθολόγος στην Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας (ΕΛΟΠΥ), σημειώνει ότι όλες οι φαρμακευτικές θεραπείες ακολουθούν υποχρεωτικά περίοδο αναμονής 20 ημερών, ώστε να μην ανιχνεύονται υπολείμματα στα ψάρια που καταλήγουν στην αγορά. Ωστόσο, μελέτες έχουν εντοπίσει ίχνη φαρμάκων και βαρέων μετάλλων σε κοντινά ιζήματα, προκαλώντας ανησυχία για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που θα έχουν. Παρά τις ευρωπαϊκές εκθέσεις ωστόσο, που προειδοποιούν για τις απορρίψεις κοντά σε ευαίσθητους βιότοπους, η Ελλάδα δεν διαθέτει κεντρικό μητρώο για την παρακολούθηση χρήσης χημικών ανά μονάδα ή περιοχή.

Επιπλέον, πολλές μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεν είναι διαθέσιμες στο κοινό και εκπονούνται από συμβούλους που προσλαμβάνονται από τις ίδιες τις εταιρείες ιχθυοκαλλιέργειας. Παρόλο που οι εκπρόσωποι του κλάδου υποστηρίζουν ότι οι μονάδες δεν επιτρέπεται να λειτουργούν εντός ζωνών Natura 2000 ή Ποσειδωνίας, δορυφορική χαρτογράφηση και έρευνες της Ε.Ε. δείχνουν το αντίθετο. Η ΚΥΑ του 2011 επιτρέπει ανάπτυξη εντός προστατευόμενων περιοχών υπό όρους, ωστόσο το μέτρο πολλές φορές δεν εφαρμόζεται.

Εναλλαγή θέσεων.

Κάτοικοι του Αμβρακικού και γειτονικών περιοχών αναφέρουν επιδείνωση της ποιότητας νερού, βρώμικα δίχτυα και μείωση των αλιευμάτων. Εκπρόσωποι του κλάδου υποστηρίζουν ότι το καθεστώς χωροθέτησης Περιοχών Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΟΑΥ) μπορεί να μειώσει τις επιπτώσεις μέσω εναλλαγής θέσεων και επιλογής κατάλληλων περιοχών για περιορισμό ασθενειών και διατήρηση της ποιότητας νερού.

Ωστόσο, σε περιοχές όπως η Αργολίδα, η ιχθυοκαλλιέργεια συχνά επικαλύπτεται με τουριστικές και παραδοσιακές δραστηριότητες. Οι τοπικές κοινότητες θεωρούν τη διαβούλευση ανεπαρκή, εγείροντας ζητήματα περιβαλλοντικής δικαιοσύνης και συμμετοχής των πολιτών στη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων. Παρ’ όλα αυτά, η ιχθυοκαλλιέργεια παραμένει βασικός οικονομικός τομέας, προσφέροντας απασχόληση και επενδύσεις σε περιοχές με λίγες εναλλακτικές.

Η κατάσταση θυμίζει τη γεωργία του 20ού αιώνα, που επεκτάθηκε ταχύτατα χωρίς επαρκή περιβαλλοντικά μέτρα. Η γεωργία προχώρησε τελικά σε μεταρρυθμίσεις, έπειτα από πίεση της κοινωνίας και την παρέμβαση της επιστήμης. Η ιχθυοκαλλιέργεια, αντίθετα, εξακολουθεί να βασίζεται σε μοντέλα εκτίμησης κινδύνου σχεδιασμένα για χερσαία περιβάλλοντα, τα οποία δεν λαμβάνουν υπόψη παράγοντες όπως τα θαλάσσια ρεύματα, το αλάτι και η θερμοκρασία. Αυτά δυσχεραίνουν την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών κινδύνων, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση των επιπτώσεων.

Στο παρελθόν, σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας ψαράδες εφάρμοζαν ήπιας έντασης μεθόδους ψαρέματος, οδηγώντας άγρια ψάρια σε λιμνοθάλασσες με φυσικά εμπόδια, χωρίς τεχνητές τροφές ή κλωβούς. Οργανισμοί που διαχειρίζονται περιοχές όπως η Βιστωνίδα προσπαθούν σήμερα να διατηρήσουν αυτή την κληρονομιά ως πρότυπο βιώσιμης εναλλακτικής.

Καινοτομίες.

Ορισμένες καινοτομίες προσφέρουν λύσεις. Για παράδειγμα, η τεχνητή νοημοσύνη όπως το OctiBats βοηθάει στην ακριβέστερη διανομή τροφής στα ψάρια και μείωση της σπατάλης, ενώ βελτιωμένες ζωοτροφές έχουν περιορίσει στο μισό την απόρριψη θρεπτικών ουσιών τα τελευταία 30 χρόνια. ΜΚΟ όπως η Ghost Diving Greece αφαιρούν εγκαταλελειμμένα δίχτυα και εξοπλισμό από παράκτιες ζώνες, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για διαρκή καθαρισμό. Ωστόσο, αυτή η πρόοδος κινδυνεύει να ακυρωθεί από την αύξηση της παραγωγής, ιδίως σε εύθραυστα οικοσυστήματα ή περιοχές με χαμηλή ροή.

Ο στόχος είναι η καλύτερη ευθυγράμμιση της ιχθυοκαλλιέργειας με τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά όρια.

Ο Αμβρακικός αποτελεί ταυτόχρονα προειδοποίηση και ευκαιρία: ένα σήμα ότι πρέπει να δράσουμε προτού η υποβάθμιση καταστεί μη αναστρέψιμη. Μέσω ανεξάρτητης επιστημονικής έρευνας, διαφάνειας των δεδομένων και τεκμηριωμένης χωροταξίας, η Ελλάδα μπορεί να αναδείξει ένα μοντέλο ισορροπίας ανάμεσα στην παραγωγή τροφής και την οικολογική ακεραιότητα, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των θαλάσσιων πόρων για τις μελλοντικές γενιές.