Πρωϊνό της 11ης Μαΐου 1897. Ποταμάκι Ζαβέρδας – Πωγωνιάς.

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Ομάδα εργασίας «Eroe Garibaldini».

Ένα μνημείο της Ελληνο - Ιταλικής φιλίας,

της θυσίας για τα ιδανικά της ανθρωπότητας.

Για πρώτη φορά δημοσιεύονται στην Ελλάδα αποσπάσματα από το βιβλίο του λοχαγού Gortzi «Η Λεγεώνα του Enrico Bertet», έτος έκδοσης 1898 μ.X., Ρώμη. (Gortzi).

Ο λοχαγός, στο βιβλίο του, περιγράφει όλα τα γεγονότα της λεγεώνας του Μπερτιέ, από τις δυσκολίες για να ταξιδεύσουν από την Ιταλία στην Ελλάδα, όλα όσα διαδραματίστηκαν στο πόλεμο της Ελλάδας κατά της Τουρκίας, και τέλος τα της επιστροφής στην Ιταλία. Το βιβλίο δημοσιεύτηκε ένα χρόνο μετά την εκστρατεία των Γαριβαλδηνών.

Σήμερα θα δημοσιεύσουμε ένα απόσπασμα της ενότητας για τα γεγονότα της Ζαβέρδας και του θανάτου του Γαριβαλδηνού ήρωα, του Φίλιππου Τρόϊα. Το απόσπασμα αυτό περιγράφει τον επικήδειο λόγο του Colonello Μπερτιέ και τα συναισθήματα της ομάδας των Γαριβαλδηνών που κηδεύουν τον Τρόϊα.

Για τους αναγνώστες, οι οποίοι δεν έχουν ενημερωθεί από τα άρθρα της ομάδας εργασίας «Εroe Garibaldini» (ήρωες Γαριβαλδηνοί), σας γνωρίζουμε ότι στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, έφτασαν για βοήθεια της Ελλάδας, τρεις λεγεώνες Ιταλών εθελοντών, των Γαριβαλδηνών (Του Ριτσιώτη Γαριβάλδη, του συνταγματάρχη Μπερτιέ και του Αλμικάρε Κυπριάνι).

Οι Γαριβαλδηνοί βοήθησαν την Ελλάδα συνολικά τρεις φορές, με στρατεύματα και πολλούς νεκρούς στα πεδία των μαχών. Πρώτη φορά τους βλέπουμε στις μάχες στα μισά του 19ου αιώνα, για την απελευθέρωση της Ηπείρου.

Η εμφάνιση των Γαριβαλδηνών στον πόλεμο του 1897 αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων και μετέτρεψε τον πόλεμο δύο κρατών σε ευρωπαϊκό πόλεμο. Οι από κάθε κράτος της Ευρώπης εθελοντές, μετέφεραν καθημερινά με τα γράμματά τους, τα γεγονότα του πολέμου σε όλες τις ευρωπαϊκές εφημερίδες. Κάθε Ευρωπαίος είχε και κάποιον δικό του - ομοεθνή να πολεμά στο Γρίμποβο και στον Δομοκό. Η αστική κοινωνία της Αθήνας, είδε τα παιδιά της να ακολουθούν τους Γαριβαλδηνούς στα πεδία των μαχών, μετατρέποντας την αρχική αδιαφορία τους, σε ενδιαφέρον για την έκβαση του πολέμου.

Τρίτη φορά οι Γαριβαλδηνοί (πάλι με τον Ριτσιώτη Γαριβάλδη, τον γιό του Τζουζέπε, - λείπει ο Colonello Μπερτιέ που έχει πεθάνει το έτος 1899) καταφτάνουν το 1912 για να βοηθήσουν την Ελλάδα στις μάχες της Ηπείρου.

Βαρύ το τίμημα της βοήθειας των ηρώων Γαριβαλδηνών για την Ελλάδα. Πλήθος Γαριβαλδηνών χάθηκαν στις μάχες 1850 - 1897 - 1912, αλλά και στα «κρυφά άρθρα της συμφωνίας λήξης του πολέμου 1897». Κυρίαρχες στιγμές ο θάνατος του Ιταλού Βουλευτή Φράττι και του ποιητή Λορέντζο Μαβίλη.

Στην δική μας περιοχή σκοτώθηκε ο Φίλιππος Τρόϊα, ένας 26χρονος από την αιώνια πόλη, την Ρώμη. Το άψυχο σώμα του φιλοξενήθηκε για 15 χρόνια (1897 - 1912) στην ρίζα του πέτρινου γεφυριού στην παραλία Ζαβέρδας - Πωγωνιάς, στη θέση Ποταμάκι. Το 1912 με τιμές ήρωα, έγινε η εκταφή και τα ένδοξα οστά του, τυλιγμένα με την Ελληνική σημαία, μεταφέρθηκαν με πολεμικά σκάφη, στην Πάτρα, όπου εκεί με τιμές έγινε η επίσημη παράδοση από την Ελληνική κυβέρνηση στην επίσημη ιταλική αντιπροσωπία. 

Σήμερα ο τάφος του Φίλιππου Τρόϊα είναι στο νεκροταφείο του Βεράνο, στην Ρώμη. Ένας τύμβος για να θυμίζει την θυσία αυτών που άφησαν την οικογένειά τους και την πατρίδα τους, για να αγωνιστούν για τα δικαιώματα της ελευθερίας των λαών.

Φίλιππος Τρόϊα, σκοτώθηκε το 1897 στη Ζαβέρδα,

για τα ιδανικά της ανθρωπότητας,

φορώντας την κόκκινη μπέρτα.

Ας διαβάσουμε λέξη την λέξη το κεφάλαιο για τα γεγονότα της ταφής του Φίλιππα Τρόϊα: 

«ΔΕΝ ΑΚΟΥΓΑ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΒΥΘΙΣΜΕΝΟΣ ΟΠΩΣ ΗΜΟΥΝ Σ` ΕΝΑ ΟΡΑΜΑ. ΔΕΝ ΑΚΟΥΓΑ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΒΕΡΤΕΤ, ΔΕΝ ΗΘΕΛΑ ΝΑ Τ` ΑΚΟΥΣΩ. ΜΟΥ ΑΡΚΟΥΣΕ ΠΟΥ ΕΒΛΕΠΑ ΕΚΕΙΝΟΝ ΤΟΝ ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΟ ΑΝΔΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΗ ΟΨΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΜΑΧΕΣ, ΤΟΝ ΥΠΕΡΗΦΑΝΟ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΡΟ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗ ΠΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΕ ΓΙΑ Ο,ΤΙ ΕΥΓΕΝΙΚΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ. ΚΙ ΕΝΩ ΜΙΛΟΥΣΕ ΕΚΛΑΙΓΕ. Ο,ΤΙ ΚΙ ΑΝ ΕΛΕΓΕ ΗΤΑΝ ΥΠΕΡΟΧΟ, ΗΤΑΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ. ΚΑΘΕ ΤΟΥ ΛΕΞΗ ΑΓΓΙΖΕ ΒΑΘΕΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΜΑΣ, ΚΑΙ ΓΛYKAINE TON ΠΟΝΟ ΜΑΣ.

ΑΚΟΥΓΑ ΤΗ ΣΥΓΚΙΝΗΜΕΝΗ ΦΩΝΗ ΤΟΥ. ΜΟΝΟ ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΜΕ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΕ `ΣΥΓΓΝΩΜΗ`. ΤΙ ΥΠΕΡΟΧΗ, ΓΕΝΝΑΙΟΔΩΡΗ ΚΑΡΔΙΑ. ΑΥΤΟ ΖΗΤΗΣΕ ΑΠΟ ΤΟ ΑΓΑΘΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΤΡΟΙΑ, ΤΗ ΣΥΓΓΝΩΜΗ, ΤΗΝ ΠΙΟ ΕΞΑΙΡΕΤΗ ΠΡΑΞΗ ΠΟΥ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ, ΚΑΙ ΠΟΥ ΜΟΝΟ ΤΑ ΑΝΩΤΕΡΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΥΛΛΑΒΟΥΝ.

ΝΑΙ, ΣΥΓΧΩΡΕΣΕ, ΤΡΟΙΑ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΣ ΣΟΥ. ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΝ ΤΙ ΕΚΑΝΑΝ. ΕΠΑΝΩ ΣΤΟ ΣΕΜΝΟ ΤΑΦΟ ΣΟΥ, Η ΣΥΜΠΟΝΟΙΑ ΕΝΟΣ ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΤΗ ΣΟΥ ΕΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕ ΕΝΑΝ ΛΙΘΑΡΙ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΣΟΥ.

ΟΤΑΝ ΕΝΑΣ ΜΟΝΑΧΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΙ ΚΑΙ ΘΑ ΡΙΞΕΙ ΕΔΩ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΟΥ, ΘΑ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΘΑ ΑΝΑΡΩΤΗΘΗ ΣΚΕΠΤΙΚΟΣ «ΓΙΑΤΙ ΑΝΑΠΑΥΕΤΑΙ ΕΔΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΤΗΣ ΑΙΩΝΙΑΣ ΠΟΛΗΣ;».

ΕΣΥ, ΤΟΤΕ, ΘΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΠΙΣΤΗ ΣΤΑ ΠΕΠΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΤΟΥ:

«ΗΡΘΑ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΩ ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΣΚΟΤΩΘΗΚΑ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ. ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΕΙΔΑ ΝΑ ΣΒΗΝΕΙ ΕΚΕΙΝΗ Η ΓΕΝΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΙ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΟΠΩΣ ΕΣΥ. 

ΕΙΔΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΝΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΝΤΡΕΣ, ΕΙΔΑ ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΥΣ ΣΟΥ ΣΥΝΤΡΟΦΟΥΣ, ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΙΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ. ΓΝΩΡΙΖΩ ΠΟΙΑ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥΣ ΒΑΣΑΝΙΖΕΙ.

ΚΑΠΟΥ ΕΔΩ, ΟΧΙ ΠΟΛΥ ΜΑΚΡΥΑ, ΖΕΙ Ο ΑΔΕΛΦΟΣ ΣΟΥ ΠΟΥ ΥΠΟΦΕΡΕΙ ΚΑΙ ΣΕ ΚΑΛΕΙ ΝΑ ΤΟΝ ΒΟΗΘΗΣΕΙΣ. ΠΗΓΑΙΝΕ! ΤΡΕΧΑ! ΠΟΛΙΟΡΚΗΣΕ! ΝΙΚΗΣΕ! ΑΠΑΞΙΩΣΟΥ! ΚΑΤΑΚΤΗΣΕ ΤΟ ΦΙΛΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΕΔΩ ΚΑΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΝ ΑΓΩΝΙΣΤΗ ΜΕ ΣΤΗΘΟΣ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΑΤΣΑΛΙΝΗ!

ΝΙΚΗΣΕ! ΔΙΩΞΕ ΤΟΝ ΒΑΡΒΑΡΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΚΗ ΣΟΥ ΓΗ! ΜΕΘΥΣΕ ΜΕ ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΘΑ ΞΑΝΑΠΕΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΘΑ ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΣΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΡΩΜΗ, ΘΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΙΣ ΟΤΙ ΕΓΩ ΕΠΕΣΑ ΓΙΑΤΙ Ο ΑΓΩΝΑΣ ΜΟΥ ΗΤΑΝ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ!

ΕΠΙΣΤΡΕΨΑΜΕ ΠΑΛΙ ΣΤΟ ΠΛΟΙΟ.»

Μετάφραση από το βιβλίο «Η Λεγεώνα του Μπερτιέ» Ρώμη 1898, Gortzi.

Ελένη Παρασκευά, καθηγήτρια σε Ιταλικό σχολείο.

Επαμεινώνδας Νικάκης, πρώην Διευθυντής Τεχνικού Λυκείου.

Έφη Περδικάρη, Ελληνίδα, κάτοικος Ρώμης.