Εφορεία Αρχαιότητων Αιτ/νίας και Λευκάδος: Απάντηση σε δημοσίευμα του κ. Δ. Στεργίου σχετικά με την παραποτάμια πύλη της Παλαιομάνινας.

Κάλυψη νάρθηκα (2020).

ΥΠΠΟΑ 24/9/2021

Α.Π.: οικ. 454719

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ  ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΙΤ/ΝΙΑΣ ΚΑΙ ΛΕΥΚΑΔOΣ

Ταχ. Δ/νση: Ι. Μάγερ 20

Ταχ. Κώδικας : 302 00 - Μεσολόγγι

Τηλέφωνο: (2631) 0 55654 

FAX: (2631) 0 55653

e-mail: efaait@culture.gr

Πληροφορίες: Ολ. Βικάτου

ΠΡΟΣ: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

Αγ. Λαύρας 2 & Σαρανταπόρου

14121 Ν. Ηράκλειο

e-mail: Newsroometypos@gmail.com

ΚΟΙΝ.: 1). Γραφείο κας Υπουργού Πολιτισμού

2) Δήμο Ξηρομέρου Αιτωλοακαρνανίας

ΘΕΜΑ: Απάντηση σε δημοσίευμα του κ. Δ. Στεργίου σχετικά με την παραποτάμια πύλη της Παλαιομάνινας.

Με αφορμή πρόσφατο δημοσίευμα στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας «Ελεύθερος τύπος», του κ. Δ. Στεργίου που αφορά στην παραποτάμια πύλη της Παλαιομάνινας (https://eleftherostypos.gr/politismos/821330-den-einai-tsantiri-den-einai-mantri-den-einaiparagka-einai-emblimatiki-arxaia-pyli/), προς αποκατάσταση της πραγματικότητας διευκρινίζουμε τα παρακάτω:

Η τειχισμένη ακρόπολη της Παλαιομάνινας, στον Δήμο Ξηρομέρου, μία από τις δεκάδες σημαντικές οχυρώσεις που υπάρχουν στην Αιτωλοακαρνανία, αποδίδεται στην αρχαία πόλη Μητρόπολη, με πλέον χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό της στοιχείο την παραποτάμια πύλη της, πλησίον του Αχελώου ποταμού, τη λεγόμενη «Αυλόπορτα». Στην ακρόπολη πραγματοποιούσε συστηματική ανασκαφική έρευνα το Πανεπιστήμιο Αθηνών (έτη 2006-2011), υπό τη διεύθυνση του καθηγητή κ. Β. Λαμπρινουδάκη, σύμφωνα με σχετικές Υπουργικές αποφάσεις και με τη συνδρομή προσωπικού της Εφορείας μας. Η έρευνα, λόγω έλλειψης πιστώσεων από το Πανεπιστήμιο, δεν συνεχίζεται από το 2012. Στο πλαίσιο της συστηματικής έρευνας του χώρου, δεν υποβλήθηκε μελέτη συντήρησης, στερέωσης ή ανάδειξης των τειχών ή της πύλης από το Πανεπιστήμιο, όπως προβλεπόταν από τις σχετικές Υ.Α. χορήγησης άδειας συστηματικής ανασκαφής, αν και στην εν λόγω πύλη διενεργήθηκε έρευνα στο πλαίσιο του προγράμματος (ενδεικτικά η πιο πρόσφατη με αρ. ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α2/Φ31/4050/56/2-6-2011).

Πράγματι, προ 25ετίας τοποθετήθηκε στην Αυλόπορτα ξύλινος νάρθηκας αντιστήριξης, ένας υπερστατικός φορέας, που έχει μέχρι σήμερα αποτρέψει περαιτέρω αποκολλήσεις των μεγάλων λιθοπλίνθων.

Η αποκατάσταση και ανάδειξη της Πύλης αυτής και εν γένει η προστασία του χώρου αποτελούσε ανέκαθεν μία από τις προτεραιότητες της Εφορείας μας. Για το λόγο αυτό, το 2014 προχωρήσαμε στην κήρυξη ως αρχαιολογικού χώρου της ακρόπολης, και ενισχύσαμε την φύλαξή της με την τοποθέτηση προ τριετίας μόνιμου αρχαιοφύλακα, αλλά ο χώρος δεν είναι οργανωμένα επισκέψιμος. Μετά την επίσκεψη της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λ. Μενδώνη στην Αιτωλοακαρνανία στις 19/10/2019 για τον προγραμματισμό των προς ένταξη έργων της Εφορείας στο Ε.Π. Πολιτισμός Δυτικής Ελλάδος και την παρακολούθηση των υλοποιούμενων έργων, κατόπιν ενημέρωσή της, δρομολογήθηκαν, μεταξύ των άλλων, οι διαδικασίες για την σύνταξη εξειδικευμένων μελετών στερέωσης και ανάδειξης της συγκεκριμένης ακρόπολης, καθώς και οι απαιτούμενες πρόδρομες εργασίες. Ως άμεση ενέργεια κρίθηκε απαραίτητο η χρηματοδότηση συντήρησης και επισκευής του συγκεκριμένου ξύλινου νάρθηκα (Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/634978/450045/12315/26-11-2020, ΑΔΑ:ΨΤΩΦ4653Π4-ΒΡΗ) και εκτελέστηκαν οι παρακάτω εργασίες: αντικατάσταση όλων των κατεστραμμένων ξύλινων στοιχείων που ήταν δυνατόν να αφαιρεθούν, λόγω της υπερστατικότητας του φορέα, εμποτισμός τους με ειδικό αντιμυκητιακό υλικό και βαφή για την αντιμετώπιση της υγρασίας, συμπληρωματική αντιστήριξη και μερική στέγασή του νάρθηκα με μεταλλική επικάλυψη ώστε να προστατευτεί το μεγαλύτερο τμήμα του από τις καιρικές συνθήκες, σύμφωνα με τεχνική έκθεση της υπεύθυνης μηχανικού μας. Όλες αυτές οι εργασίες εντάχθηκαν στο Πρόγραμμα Δράσης της Εφορείας μας το 2019 και υλοποιήθηκαν το 2020.

Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο του ίδιου έργου το 2020, πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες εργασίες καθαρισμού και αποψίλωσης του ίδιου του μνημείου και περιμετρικά αυτού, αλλά και κατά μήκος των τειχών (σε μήκος 25 μ. περίπου και έκταση 1,5 στρέμματος), οπότε για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, αποκαλύφθηκε και πάλι το τείχος. Επιπλέον, στα ΒΔ-Δ της Αυλόπορτας ενισχύθηκε στατικά και η δεύτερη, δυτική παραποτάμια πύλη, που φέρει μονολιθικό οριζόντιο υπέρθυρο. Πραγματοποιήθηκε δε πλήρης φωτογραφική τεκμηρίωση και επαγγελματική αεροφωτογράφιση, η οποία αποτελεί πολύτιμη, βοηθητική αποτύπωση για την καταγραφή της εξέλιξης της στατικής κατάστασης και την τεκμηρίωση της παθολογίας της πύλης, καθώς σε κάθε περίπτωση προέχει η στατική εξασφάλιση του μνημείου.

Κατά το τρέχον έτος δε, χάρη στη συνδρομή του Δήμου Ξηρομέρου, της Τοπικής Κοινότητας και Πολιτιστικών Συλλόγων πραγματοποιήθηκαν συστηματικοί και οι πιο εκτεταμένοι καθαρισμοί που έχουν γίνει μέχρι σήμερα σε όλη την ακρόπολη, απομακρύνοντας παράλληλα παλαιές αυθαίρετες πρόχειρες κατασκευές, ή περιφράξεις που εφάπτονταν του τείχους, το οποίο πλέον αναδείχθηκε.

Σε συνεργασία με τον Δήμο Ξηρομέρου, πρόκειται να συνταχθεί και μελέτη φωτισμού της ακρόπολης.

Ύστερα από τα παραπάνω είναι σαφές ότι δεν ευσταθούν τα αναφερόμενα από τον κ. Δ. Στεργίου, καθώς όλες οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν για την εξυγίανση του ξύλινου νάρθηκα (ο οποίος σημειωτέον έχει συμβάλει σημαντικά μέχρι σήμερα στην διατήρηση- στερέωση του μνημείου), οι οποίες φωτογραφικά αποτυπώθηκαν στο φυλλάδιο που δημοσίευσε η Εφορεία μας για το έργο της κατά το έτος 2020, αποτελούν πρόδρομες εργασίες για τη σύνταξη των απαιτούμενων μελετών και το πρώτο βήμα για την οριστική αποκατάσταση του. Η μνημειακή πύλη δεν κινδυνεύει με κατάρρευση και λειτουργεί στατικά μαζί με τον ξύλινο νάρθηκα. Συνεπώς η αφαίρεσή του χωρίς να προκληθούν φθορές στο σώμα της πύλης, αποτελεί αντικείμενο των μελετών αποκατάστασης και στερέωσης του μνημείου και θα υλοποιηθεί μετά από τους απαραίτητους στατικούς υπολογισμούς από εξειδικευμένο πολιτικό μηχανικό. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αφαιρεθεί, απλά για να εμφανιστούν οι αρχαίοι λίθοι της πύλης. Ο μόνος τρόπος να προστατευτεί το σημαντικό αυτό μνημείο και να αναδειχθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο είναι να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες, βάσει ορθού προγραμματισμού και με τη συμμετοχή διεπιστημονικού προσωπικού, όπως ακριβώς πράττει σήμερα, με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, και σύμφωνα με τις αρχές αποκατάστασης των μνημείων η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό της που ξεκίνησε το έτος 2019, με στόχο την ανάδειξη του μνημείου, η Εφορεία μας ενέταξε στο Πρόγραμμα δράσης της για το έτος 2021 την σύνταξη των απαιτούμενων μελετών και η Υπουργός Πολιτισμού ενέκρινε άμεσα τη διάθεση των απαιτούμενων πιστώσεων για τη σύνταξη της αρχιτεκτονικής μελέτης (15.000 ευρώ) και της στατικής (12.000 ευρώ, έχει ήδη εκδοθεί η σχετική Υπουργική απόφαση υπ’ αρ. πρωτ. 361078 / 11-08-2021 – ΑΔΑ: Ψ5ΣΗ4653Π4-6ΩΣ). Με την ολοκλήρωση των μελετών στερέωσης–συντήρησης και αποκατάστασης του πύργου-πύλης και μίας δεύτερης παρακείμενης πύλης και εν συνεχεία την έγκρισή τους, η Υπηρεσία μας θα υποβάλλει σχετικό φάκελο ένταξης του έργου στην επόμενη προγραμματική περίοδο (ΕΣΠΑ 2021–2027).

Ολοκληρώνοντας επισημαίνουμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που τα τελευταία χρόνια ο κ. Δ. Στεργίου, για λόγους που δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε, συνεχώς και με επιμονή δημοσιεύει ή αναρτά παρόμοια δημοσιεύματα, με απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για την Υπηρεσία μας, προφανώς αγνοώντας την επιβεβλημένη επιστημονική δεοντολογία υλοποίησης παρόμοιων έργων, αλλά και επιδιώκοντας τη δημιουργία εντυπώσεων που αδικούν το σύνθετο έργο της.

Σημειώνεται ότι η Εφορεία, μόνον κατά την τρέχουσα περίοδο, υλοποιεί μέσω συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ένδεκα σύνθετα έργα αποκατάστασης και ανάδειξης μνημείων (τρία θέατρα, τέσσερα κάστρα, τέσσερα εκκλησιαστικά μνημεία), και δημιουργίας νέων μουσειακών χώρων (όπως το Αρχαιολογικό μουσείο στο Μεσολόγγι, το οποίο σύντομα πρόκειται να εγκαινιαστεί), ενώ σε τοπικό επίπεδο το έργο της, βρίσκει ευρεία αναγνώριση και εκτίμηση από όλους τους φορείς, αλλά και την τοπική κοινωνία.

Η Προϊσταμένη της Εφορείας

Δρ ΟΛΥΜΠΙΑ ΒΙΚΑΤΟΥ

Αρχαιολόγος

Συνημμ.: Έγγραφο word με 13 φωτογραφίες.