Σπύρος Δ. Ζαβογιάννης: «Διαχρονικοί προβληματισμοί του ανθρώπου».

Του κ. Σπύρου Δ. Ζαβογιάννη.

1. Εισαγωγή.

Η Φιλοσοφία η οποία εδραιώθηκε στα κλασικά χρόνια, σαν μέγιστος κλάδος των επιστημών, που στέκεται ψηλότερα από κάθε άλλη επιστήμη, αποτέλεσε πηγή ποικίλων προβληματισμών ανθρώπων του πνεύματος, αλλά και απλών ανθρώπων σε μία διαχρονική βάση. Η Φιλοσοφία με τις έννοιες που εδραίωσε και εξέφραζε, ήταν ο πρόδρομος της οδοποίησης του ανθρώπου προς την ηθική τελείωση του.

Αυτή η μελέτη καθώς και άλλες παρόμοιες, αλλά κι αυτή η Θεολογία όπως αυτή εκφράζεται και βιώνεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία διατυπώθηκε τόσο χαρακτηριστικά, τόσο παραστατικά, τόσο αληθινά από τους Πατέρες της Εκκλησίας. Όλα τα παραπάνω θα αποτελέσουν κομμάτια της πολυσέλιδης μελέτης μας: «Διαχρονικοί προβληματισμοί του ανθρώπου».

Η σχέση της Φιλοσοφίας με την Θρησκεία, είναι ένα άλλο κεφάλαιο που θα μας απασχολήσει.

Βέβαια είναι πάρα πολύ σύντομες αυτές οι προσεγγίσεις, οι οποίες θα ενσωματωθούν στην παραπάνω μελέτη και φυσικά δεν θα είναι οι μόνες.

Σπύρος Δ. Ζαβογιάννης

17-7-2017

Y.Γ.: Δώσαμε μια μικρή γεύση το που θα κινηθεί η πολυσέλιδη μελέτη «Διαχρονικοί προβληματισμοί του ανθρώπου», που βρίσκεται υπό υλοποίηση. Είναι μορφές διαλόγων, που ξετυλίγονται στην 1η θέση των λουτρών της Αρχαίας Πόλης της Αλυζίας.

2. Η Φιλοσοφία, η τέχνη των επιστημών, όπως αυτή διαμορφώθηκε στα κλασσικά χρόνια και όπως πιστεύανε γι αυτή οι γίγαντες του πνεύματος που την δημιούργησαν και την πίστεψαν, όπως αυτός ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και άλλοι, προσωκρατικοί φιλόσοφοι, αλλά και εκπρόσωποι της αθεΐας όπως ο Δημόκριτος. Οι φιλοσοφικές αναζητήσεις επηρέασαν και την εποχή τους και την παγκόσμια διανόηση, όλες τις ελληνικές περιοχές και αυτήν την Ακαρνανία.

Οι μελετητές των Πλατωνικών διαλόγων καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι όλα αυτά είναι οι φιλοσοφικές σωκρατικές αναζητήσεις, ο γιος του Σωφρονίσκου και της μαίας Φαιναρέτης, ήτανε ο άνθρωπος της αγωνιώδους και κοπιαστικής αναζήτησης της αληθείας, είναι αυτή που θα οδηγούσε στην αρετή.

Η ζωή του Σωκράτη δεν ήταν τίποτε άλλο από την συνεχή αναζήτηση της αλήθειας κάτι το οποίο και γι αυτό τον σοφότερο των ανθρώπων δεν ήταν εύκολο. Όλοι οι άνθρωποι σε όλες τις εποχές αναζητούν την αλήθεια, όλοι αγαπούν την αλήθεια, ακόμα κι αυτοί οι αρνητές της.

Μάλιστα πολλοί ακόμα και σήμερα ορκίζονται στο όνομα της αληθείας, λένε «μα την αλήθεια». Στα χριστιανικά χρόνια η αλήθεια ταυτίζεται με αυτόν τον Θεό, ο οποίος είναι η αλήθεια και η ζωή. Δεν είναι εύκολη η εύρεση της αληθείας και σε κάποιες των περιπτώσεων είναι επώδυνη. Στην χριστιανική εποχή, υψίστη αλήθεια και υψίστη δικαιοσύνη, είναι ο ίδιος ο Θεός.

Ο μέγιστος των φιλοσόφων Σωκράτης, έχοντας από τον Θεό την φώτιση, εκείνα τα προχριστιανικά χρόνια, όπου ο κόσμος ζούσε σε καιρούς άγνοιας, εφαρμόζοντας την μαιευτική μέθοδο, έλεγχε τους Αθηναίους πολίτες προσπαθούσε σε κάθε διάλογο με τους νέους στην Αθηναϊκή Αγορά με την ανάπτυξη των διαφόρων φιλοσοφικών θεμάτων, που κάθε φορά αναπτύσσει, εφαρμόζοντας την μέθοδο την μαιευτική, αυτή που ασκούσε η μητέρα του σαν μαία, όπως η επιτοκούσα γυναίκα πραγματικά, ζούσε και περνούσε πολλούς πόνους για να φέρει στην ζωή το νεογνό, έτσι και ο ίδιος ο Σωκράτης, σαν ένας μαιευτήρας, προσπαθούσε να βγάλει κάποιο συμπέρασμα και να μείνουν στην μνήμη των νέων κάποιες παρακαταθήκες, που θα τους καθιστούσε περισσότερο ενάρετους.

Ήταν ο φωτισμένος από το Θεό και γι αυτό μιλούσε και για έναν Θεό, και αυτό ήταν η αφορμή του να καταδικαστεί από την πόλη, κατόπιν συκοφαντιών από τον Μέλητο και τον Άννιτο, ότι εισάγει στην πόλη κενά δαιμόνια.

Η Πολιτεία τον καταδίκασε μέσω του Δικαστηρίου των 501 δικαστών της Ηλιαίας σε θάνατο. Υποχρεώθηκε να πιει το κώνειο, μη απειθώντας προς τους νόμους της Πολιτείας. Δίδασκε τους μαθητές του λίγο πριν πεθάνει για την σωτηρία της ψυχής, όπως αναφέρεται στον Πλατωνικό διάλογο «Φαίδωνα».

Υπήρξε ο φιλόσοφος ο οποίος ανήγαγε την Φιλοσοφία σε δυσθεώρητα ύψη, γιατί πίστευε ότι είναι η μεγαλύτερη τέχνη και επιστήμη, και αυτές του τις αναζητήσεις του τις σφράγισε με την ζωή του. Μάλιστα αν και λιθοξόος όπως ήταν ο πατέρας του Σωφρονίσκος και που ο ίδιος σμίλευε αγάλματα και επιτύμβιες στήλες, περιφρονούσε την χειρωνακτική τέχνη, αυτή που δημιουργούσε αριστουργήματα, ακόμα περιφρονούσε και αυτούς που φτιάχνανε Ακροπόλεις και Παρθενώνες. Γι αυτόν η τέχνη ήταν μία, αυτή που οδηγούσε στην αρετή, αυτή που μπορούσε να ηθικοποιήσει τον άνθρωπο.

Εις τον Πλατωνικό διάλογο «Κρίτων», ο πλούσιος μαθητής του που παρευρίσκονταν στις τελευταίες στιγμές του, μόλις είχε αφιχθεί, μόλις έφθασε στην φυλακή του λέει: «Δάσκαλε πάμε να φύγουμε, τους έχω όλους πληρωμένους». Ο σοφότερος των ανθρώπων Σωκράτης, που γνώριζε το σκοπό της αφίξεως του λέει: «Γιατί Κρίτων ήρθες πρωί – πρωί». Σαν να του έλεγε ήρθες να με κάνεις να γίνω ρίψασπις των εξαγγελιών μου, της φιλοσοφίας μου, των πεποιθήσεώς μου, να προδώσω όλα αυτά που είχα διδάξει τους νέους.

Έπρεπε να πεθάνει σύμφωνα με το νόμο της Πολιτείας, όπως καταδικάστηκε από το Αθηναϊκό Δικαστήριο, δεν θα μπορούσε να γίνει αρνητής της δικαιοσύνης όπως τότε εξέφραζε η Ηλιαία, με καταδίκη του τις συκοφαντικές κατηγορίες. Υπήρξε πραγματικά μετά την δίκη του Κυρίου, η μεγαλυτέρα δικαστική πλάνη, όπου απώλεσε η τότε Αθηναϊκή κοινωνία, και ο κόσμος ολόκληρος τον μεγαλύτερο και σοφότερο των ανθρώπων. Πόσο ψηλά είχε αναγάγει την Φιλοσοφία, ακόμα και στο πρακτικό επίπεδο, γιατί ήταν πλέον πεπεισμένος, γιατί νόμιζε ότι οδηγεί τον άνθρωπο προς την αρετή.

Σε όλα τα Πανεπιστήμια του κόσμου διδάσκεται η Φιλοσοφία του Πλάτωνος, των Πλατωνικών διαλόγων, που δεν ήταν τίποτε άλλο από την ίδια την Σωκρατική Φιλοσοφία. Ο Σωκράτης τίποτε απολύτως δεν έγραψε, όπως και ο Χριστός.

Αν η Φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου, τότε ο Σωκράτης πλησίασε πολύ στην χριστιανική άποψη σε τούτο τον τομέα.

Βεβαίως κέντρο της μελέτης του θανάτου στα αρχαία χρόνια ήτανε τα Ελευσίνια μυστήρια. Ιδρύθηκαν κατά την παράδοση από τους Ελευσίνιους, σαν η Δήμητρα η Θεά της Γαίας, που έψαχνε να βρει την κόρη της που την είχε αρπάξει ο Πλούτωνας και την οδήγησε στα σκοτεινά βασίλεια του κάτω κόσμου. Η άνοδος της στη Γη συμβάδιζε με την ανανέωση της φύσης, με την ανανέωση της ζωής.

Σε αυτή λοιπόν την προβληματική, αλλά και σε πολύ υψηλό επίπεδο γινόντουσαν οι φιλοσοφικές συζητήσεις, όπου στο εσωτερικό του Ναού της Δήμητρας γινότανε η μύηση, γιατί πολλοί Έλληνες προσέρχονταν σε τούτο τον τόπο, γιατί είχανε αυτούς τους προβληματισμούς. Εδώ προσήλθαν και δύο νεαροί Ακαρνάνες για να μυηθούν στα Ελευσίνια μυστήρια. Πέρα από αυτά υπήρχαν και τα μυστήρια των Καβείρων στην Σαμοθράκη, αλλά και τα Δελφικά μυστήρια. Όλα αυτά κατέτειναν στην μελέτη του μυστηρίου του θανάτου.

Ο Σωκράτης με τον τρόπο της διδασκαλίας του, και με αυτόν τον θάνατο του και την όλη στάση του στην ζωή, είχε υπερβεί τον φόβο του θανάτου, και προσπαθούσε αυτό να το μεταδώσει στους μαθητές του, οι οποίοι δεν είχανε φτάσει σε τόσο ψηλά επίπεδα φιλοσοφικής αναζήτησης.

Η χριστιανική Θεολογία, με όλους τους Πατέρες της Εκκλησίας, τους ασκητές, κατάφεραν με την όλη στάση τους απέναντι στο Θείο, να υπερβούν το φόβο του θανάτου, και κάποιοι των πατέρων τόνιζαν για το γεγονός που οπωσδήποτε φοβίζει τον καθημερινό άνθρωπο. «Εάν πεθάνεις πριν πεθάνεις, δεν θα πεθάνεις όταν θα πεθάνεις».

Οι Άγιοι που πραγματικά έχαιραν να παραδώσουν την ψυχή τους και να βρεθούν έστω και με μαρτυρικό θάνατο κοντά στον Θεό, είχαν ξεπεράσει τον θάνατο, αυτόν τον φοβερό διώκτη της ανθρώπινης υπάρξεως, που δεν είναι εφεύρεση του Κυρίου, αλλά του αντικειμένου και υπερερώμενου Διαβόλου.

Σε αυτό λοιπόν το σημείο και χάρη της Φιλοσοφίας, ο Σωκράτης, ο οποίος ανήγαγε την φιλοσοφία του και σε πρακτικό επίπεδο χρησιμότητας του καθημερινού βίου, είχε ξεπεράσει τον φόβο του θανάτου και δεν απέδρασε από την φυλακή. Αυτό είναι ένα γεγονός που ξεπερνάει τα ανθρώπινα μέτρα, και ακόμα και οι σημερινοί άνθρωποι βρίσκουν την άποψη του αυτή καταδικαστέα.

Η φυγή του από το δεσμωτήριο θα ήταν απόρριψη των φιλοσοφικών του πεποιθήσεων και φιλοσοφικών του αναζητήσεων, θα ήταν ένας Φιλόσοφος, εάν πρόδιδε τις πεποιθήσεις του, φλύαρος χωρίς ουσία και περιεχόμενο, ο θάνατός του ήταν αυτός που σφράγισε τις εξαγγελίες και τους ατέλειωτους αγώνες του για την ηθική αγωγή των νέων. Τόνισε δε ότι στον άλλο κόσμο, τον οποίο πίστευε ότι υπάρχει, θα μπορώ να συναντήσω σπουδαίους ανθρώπους, όπως τον Ραδάμανθη το Μίνωα, πολλούς των σημαντικότερων ανθρώπων με τους οποίους ήθελε να συνδιαλλαχτεί, τότε είπε θέλω να πεθάνω.

Πεποιθήσεις του Σωκράτη για την άλλη ζωή υπάρχουν καταγεγραμμένες από τον μαθητή του Πλάτωνα στον διάλογο του «Φαίδων», για τον οποίο μιλούσε στους μαθητές του, λίγο πριν πιεί το κώνειο.

Πολλοί πίστευαν και πιστεύουν ότι με τις φιλοσοφικές του θεωρίες, την μαιευτική μέθοδο που εφάρμοζε, και το σφράγισμα όλων αυτών με τον θάνατο του, ήθελε οι θεωρίες του και αυτή του η φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων, να έχει συνέχεια και μετά τον θάνατό του.

Εισάγει η χριστιανική κοσμοθεωρία, η χριστιανική Φιλοσοφία, κατά τις γνώμες πολλών των Πατέρων της Εκκλησίας, τον όρο για την Φιλοσοφία του 5ου αιώνα, όπου η ανάπτυξή της στο κλεινόν άστυ έφθασε πολύ ψηλά και την σπούδασαν πολλοί των Πατέρων της Εκκλησίας, την χαρακτηρίζουν με τον όρο: «κενή απάτη». Αυτό δεν το είπαν για να κατηγορήσουν τις φιλοσοφικές αναζητήσεις των μεγάλων φιλοσόφων, αλλά αυτή η Φιλοσοφία πόρρω απείχε της πραγματικής αληθείας, ήθελαν ακριβώς για να διορθώσουν την πορεία της ανθρωπότητας, να οδοποιήσουν την ζωή τους, αυτή την οδό που με το ίδιο το αίμα του σφράγισε τις διδασκαλίες του ο Κύριος, γιατί τα κλασσικά χρόνια ακόμα και αυτά τα μεγάλα πνεύματα πλησιάσανε να ακουμπήσουν την αλήθεια, αλλά η αλήθεια που βρισκότανε; Η πραγματική αλήθεια ήταν σε άλλα επίπεδα, τα οποία δεν μπορούσαν να πλησιάσουν, δεν μπορούσα να γνωρίζουν.

Δεν θα μπορούσε ο Σωκράτης να πλησιάσει όλες αυτές τις χριστιανικές αλήθειες. Κάποιες φυσικά τις πλησίασε, όπως το περίφημο «γνώθι σ’ αυτόν», η αυτογνωσία του ανθρώπου, που είναι βασική παράμετρος της βελτίωσης του χαρακτήρα του ανθρώπου, και για τούτο ο αρχαίος κόσμος θα το αναρτήσει σε περίοπτη θέση στο Μαντείο των Δελφών, να γίνεται θεατό από όλους τους προσκυνητές στο Μαντείο του Πύθιου Απόλλωνος. Ήταν η αυτογνωσία των Χριστιανών.

Όπως τόνισε ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ: «Εάν ηθικοποιηθώ, πολλούς άλλους θα σώσω».

Όπως τόνισε στην Αντιγόνη ο Σοφοκλής, στην ομώνυμη τραγωδία του: «Δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά ν’ αγαπώ».

Όπως ο Κορίνθιος Κυνικός φιλόσοφος Διογένης ζούσε μέσα σ’ ένα πιθάρι, έψαχνε με το φανάρι να βρει, εκείνα τα μακρινά χρόνια άνθρωπο, στην τότε πεπολιτισμένη Κόρινθο.

Λείπει ο εξανθρωπισμός του ανθρώπου από όλες τις κοινωνίες, παρ’ όλες τις χιλιετηρίδες γνώσεως που έχει διέλθει η ανθρωπότητα.

Δεν υπάρχει σύγκριση Φιλοσοφίας και Θεολογίας, σύμφωνα με κάποιους των Πατέρων της Εκκλησίας μας. Η Θεολογία οπωσδήποτε στέκεται σκάλες ψηλότερα της Φιλοσοφίας. Η Θεολογία είναι πηγή ζωής, είναι συνεχής προσπάθεια προς την ηθική τελείωση του ανθρώπου σε όλα τα επίπεδα.

Όπως και καμία φιλοσοφία δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις υποθήκες του Κυρίου προς τους ανθρώπους όλων των εποχών και των γενεών.

3. Οι σχέσεις Φιλοσοφίας και Θρησκείας.

Η Φιλοσοφία στα κλασικά χρόνια, στην τεράστια ανάπτυξη του ελληνικού πνεύματος στην πόλη της Παλλάδας Αθηνάς, όπου ανέβηκαν οι φιλοσοφικές αναζητήσεις στο πιο ψηλό βάθρο προβληματισμού, για ουσιαστικά προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο, από τα πρώτα χρόνια της υπάρξεώς του. Οι τότε φιλόσοφοι ασχολούμενοι με την εύρεση των φιλοσοφικών αυτών εννοιών, πολλές φορές από διαφορετικές αφετηρίες ο καθένας, και αυτό οπωσδήποτε ήταν φυσικό, γιατί ο κάθε φιλόσοφος, έχοντας δουλέψει στο μυαλό του κάποιες προβληματικές των φιλοσοφικών εννοιών, τις οποίες προσπαθούσε να συστηματοποιήσει και να οδηγηθεί σε κάποια συμπεράσματα, φυσικά με κάποια πρακτικά αποτελέσματα, με απώτερο σκοπό την εν γένει βελτίωση του ανθρώπινου χαρακτήρα, την ηθικοποίηση του και την εν γένει πρόοδο εις την αρετή.

Η εγκαθίδρυση στην τότε Αθηναϊκή κοινωνία κάποιων φιλοσοφικών αναζητήσεων, που θα μπορούσαν εφαρμοζόμενες να φέρουν κάποιο πραγματικό αποτέλεσμα, για το καλό της κάθε κοινωνίας και αυτών των ανθρώπων. Κάποιοι των φιλοσόφων με την συνεχή αναζήτηση και αυτήν την προβληματική τους, ψάχνοντας στα ενδότερα της ψυχής τους, προσπαθούσαν να πλησιάσουν το άγνωστο, την ανωτέρα δύναμη, αυτή που αναζητούσαν οι γενιές που πέρασαν από τούτο τον κόσμο, χωρίς να μπορούν να το προσδιορίσουν ακριβώς τι ήταν αυτό το ανώτερο ον, το οποίο η εσωτερική τους φωνή, το εσωτερικό τους δαιμόνιο αναζητούσε.

Η εσωτερική τους φωνή τους προέτρεπε ότι αυτό το ον θα είναι η ελπίδα τους και η παρηγοριά τους, θα είναι ο βοηθός τους στην πορεία της καθημερινής τους σκληρής βιοπάλης, όπου αντιμετωπίζουν πάρα πολλά δυσεπίλυτα και πολλές φορές αξεπέραστα προβλήματα.

Το Ελληνικό ευρηματικό πνεύμα διεισδύει σε κάθε τομέα προβληματικής αναζήτησης, προσπαθεί σε μια διαχρονική βάση να διαλύσει τα σκοτάδια της άγνοιας, και να διεισδύσει σε περιοχές που πριν δεν τολμούσε να διεισδύσει, και να ερευνήσει και να καταλήξει σε κάποια φιλοσοφικά συμπεράσματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν αξιώματα, κάτι το οποίο δεν θα επιδέχονταν αμφισβήτηση.
Αλλά και αυτά τα αξιώματα τους θα αναθεωρηθούν από άλλους Φιλοσόφους κατοπινών χρόνων, οι οποίοι κι αυτοί θα βασανίσουν τα θέματα αυτά, θα τα διερευνήσουν από πολλές απόψεις, θα τα θέσουν σε μια μοναδική συνεχή αναζήτηση, μια προβληματική, όπου μπορεί ν’ αναθεωρήσει τα συμπεράσματα άλλων προηγουμένων φιλοσοφούντων. Αυτοί οι Φιλόσοφοι, που είχαν τάξει σαν σκοπό της ζωής τους την ηθικοποίηση των ανθρώπων, για την δημιουργία καλύτερων κοινωνιών, οι περισσότεροι φυσικά ήταν ανάργυροι, δεν λάμβαναν χρήματα διδάσκοντες τους νέους, θέτοντας τους ενώπιον πολλών προβληματισμών, που ήταν προβληματισμοί ζωής.

Ποτέ αυτοί οι Φιλόσοφοι δεν προσέρχονται στην Αγορά και για ν’ απευθυνθούν στους νέους πραγματοποιώντας κάποιες συγκεντρώσεις, για ν’ αναπτύξουν κάποιο θέμα ηθικού προβληματισμού, χωρίς να το έχουν βασανίσει πολύ στο μυαλό τους και πώς θα το αναπτύξουν στους νέους, παρουσιάζοντάς το, από την κυρίως χρησιμότητά του, γιατί δεν συζητούσαν για να εντυπωσιάσουν, αλλά για να ωφελήσουν. Οι ακροατές τους, έστω και πολλοί των νέων, μπορούσαν να αξιολογήσουν τις αγαθές προθέσεις τους τα ηθικά τους κίνητρα. Βέβαια υπήρχαν και οι σοφιστές, όπου πουλούσαν τις γνώσεις τους, διδάσκοντας τους νέους επ’ αμοιβή. Πώς θα μπορούσε αυτή η γνώση ν’ αγγίξει τις ψυχές των νέων;

Αυτός ο σοφιστής Πρωταγόρας, όπως μπορούμε να μάθουμε από τον ομώνυμο Πλατωνικό διάλογο, πουλούσε τις γνώσεις του και ένα είδος εμπορίου και γι αυτό πολλές φορές αμφισβητούσε τις γνώσεις του και τις φιλοσοφικές θεωρήσεις του ο Σωκράτης.

Ο διδάσκαλος δεν θα πρέπει να είχε τις καλύτερες των προθέσεων όταν δίδασκε τους νέους επ’ αμοιβή, όλες του οι φιλοσοφικές θεωρήσεις δεν έχουν την αξία των αναργύρων φιλοσόφων, οι οποίοι διήγαγαν ασκητικό βίο σε όλα τα επίπεδα, εφαρμόζοντας τις φιλοσοφικές έννοιες στην πράξη και σ’ αυτή την καθημερινή πρακτική, κάτι το οποίο δεν ήταν εύκολο και για τους τότε ανθρώπους, αλλά και για τους τωρινούς, που απέχουν πάρα πολλών προβληματισμών.

Μπορούμε να μιλάμε για μια ασκητική προσέγγιση της ζωής, για μια άλλη διάσταση έξω από τα παραδεδεγμένα, τα οποία οι άνθρωποι δεν νομίζουμε ότι μπορούσαν ν’ αποδεχθούν και να εγκολπωθούν, κυρίως στην μεγάλη τους πλειοψηφία.

Πάντα βέβαια θα υπάρχουν οι εξαιρέσεις του κανόνα. Αλλά και κάποιοι αν κατάφερναν να ενστερνιστούν αυτές τις έννοιες και αυτές τις προοπτικές, θα είχαν όντως πολύ μεγάλο κέρδος, θα αποτελούσαν τους φωτοδότες της κοινωνίας . Είναι μια μεταστροφή των ανθρώπων από την παραδοσιακή ζωή τους, σε ένα άλλο τρόπο βίου και μιας ζωής που έχει σαν σκοπό την ηθική ανύψωση τους.
Μια άλλη ποιότητα ζωής, που προσπαθούν να βαδίσουν και αυτό όχι χωρίς κόπο και προσπάθεια μοναδική. Δεν έχουμε κι εδώ μια αυτόματη διαδικασία, αλλά είναι μια στάση ζωής, είναι ένας διαρκής αγώνας, μια πραγματικά τιτάνια προσπάθεια για να αλλάξει κάποιος τα μέχρι τότε πιστεύω του, να οδηγηθεί σε άλλες ατραπούς, να αποκτήσει η ζωή του ένα άλλο περιεχόμενο. Πολλοί των ανθρώπων δεν είναι διατεθειμένοι να αλλάξουν πορεία ζωής.

Εδώ ακριβώς έχουμε έναν παραλληλισμό με τους ανθρώπους των χριστιανικών χρόνων, όπως οι Απόστολοι, αλλά και άλλοι πιστοί Χριστιανοί, θέλουν να τους μεταστρέψουν στο Χριστιανισμό, πάντα με την θέλησή τους. Ο Θεός ποτέ δεν παραβιάζει την ανθρώπινη θέληση, αλλά πάντα γνωρίζει το αποτέλεσμα της ανθρώπινης ελευθερίας. Θέλουν με την πειθώ να τους κάνουν ν’ ασπαστούν το Χριστιανισμό, και αυτό δεν ήτανε καθόλου εύκολο. Ήταν δύσκολο το εγχείρημα αυτό, γιατί αυτός που θέλει να νουθετήσει, να διδάξει, πρέπει ο ίδιος να ακτινοβολεί, να πείθει με την ζωή του και αυτό το παράδειγμά του, να έχει μια τέτοια βιωματική στάση.

Ο Απόστολος των Εθνών Παύλος νουθετούσε τους ακροατές του νύχτα και ημέρα μετά δακρύων. Τα βλέφαρα του δεν έκλειναν, δεν πεινούσε, δεν διψούσε και μόνο ζούσε με την αδιάλειπτη προσευχή, μια ασίγαστη ευχαριστία προς τον Θεό και Δημιουργό.

Δεν γνωρίζουμε αν κάποιοι των βιωματικών Φιλοσόφων, πέρα από τα φιλοσοφικά τους επιχειρήματα, αν ήταν αρκετά να μεταπείσουν κάποιους των ακροατών τους να αλλάξουν πορεία ή νοηματοδοτήσουν την ζωή τους. Δεν νομίζουμε ότι αυτές οι φιλοσοφικές έννοιες, όσο δυνατές κι αν ήταν, δεν θα μπορούσαν όπως οι χριστιανικές αλήθειες να αγγίξουν τόσο πολύ την καρδιά τους, για να γεμίζουν τα μάτια τους δάκρυα και εδώ ακριβώς καταδεικνύεται η ανωτερότητα των χριστιανικών αληθειών.

Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, αυτή την πραγματικά δύσκολη εποχή, για την μεταστροφή προς την ορθή πίστη, όταν για αιώνες είχαν κατασταλάξει μέσα στο είναι όλων των ανθρώπων, η παραδοσιακή θρησκεία των Ολυμπίων Θεών, και στους οποίους απέδιδαν διάφορες λατρευτικές πράξεις, λειτουργικά δρώμενα, πραγματοποιούσαν θυσίες στις γιορτές τους, έκαναν καθαρμούς, έφερναν προσφορές κάθε είδους για να τους έχουν βοηθούς τους.
Οι εδραιωμένες μέσα σε όλο το είναι τους, αυτές οι παραδόσεις, πως θα μπορούσαν ν’ αλλάξουν, πως θα μπορούσαν να κλονιστούν, πως θα μπορούσαν να διαγραφούν σαν ψεύτικες και πόρρω απέχουσα της αληθείας;

Διδάσκαλοι μεγάλου διαμετρήματος και αναστήματος, κλητοί από τον Θεό με βιωματική πίστη, αυτοί πίστεψαν με όλο το είναι τους στην νέα θρησκεία της αγάπης και της συγγνώμης. Άνθρωποι που γνώριζαν τον Κύριο, συναναστράφηκαν μαζί του, άκουσαν τα αιώνια λόγια του και τις μοναδικές παρακαταθήκες του, είδαν πλήθος θαυμάτων. Και μπορούσαν να κηρύξουν την ανατροπή, την Ανάσταση του Κυρίου από τους νεκρούς, κάτι που δεν μπορούσε να γίνει κατανοητό το κήρυγμα αυτό από τους καθημερινούς ανθρώπους. Έπρεπε να διαθέτουν πειθώ και δυνατά επιχειρήματα να μιλήσουν για Ανάσταση, όταν κανείς μέχρι εκείνα τα χρόνια δεν γύρισε από τον σκοτεινό Άδη.

Οι Απόστολοι σύμφωνα με την παραγγελία του Κυρίου: «Πορεύεσθε μαθητεύσατε πάντα τα Έθνη, βαπτίζοντες αυτούς στο Όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Ο μεγαλύτερος και πρωτοκορυφαίος των Αποστόλων Παύλος, ο φοβερός αυτός διώκτης των Χριστιανών, που παρευρίσκεται στον λιθοβολισμό του πρωτομάρτυρος Στεφάνου, θα απολογηθεί σε μια των επιστολών του, ότι είμαι αφορισμένος εκ της κοιλίας μητρός μου. Αυτός ο φοβερός διώκτης των Χριστιανών, θα πει και τονίσει, υπήρξα διώκτης, βλάστημος και υβριστής. Το όραμα του στην πορεία του προς την Δαμασκό, όπου ο ίδιος ο Κύριος τον καλεί με τις φράσεις: «Σαούλ – Σαούλ – Σαούλ, τι με διώκεις»; Και τον απέστειλε στον Ανανία να τον κατηχήσει στις βασικές αρχές του Χριστιανισμού.

Ο Ανανίας απευθυνόμενος προς τον Κύριο του είπε: «Αυτόν μου αποστέλλεις να κατηχήσω, αυτόν τον φοβερό διώκτη του Χριστιανισμού»; Και ο Κύριος του απάντησε: «Αυτός είναι ο εκλεκτός μου, αυτόν θα κατηχήσεις». Ποιος μπορεί να κατανοήσει αυτά τα μυστήρια, αυτής της μεταστροφής, όπου βρίθει η χριστιανική κοσμοθεωρία τέτοιων παραδειγμάτων, τα οποία δεν μπορούν να προσεγγισθούν με την κοινή λογική.

Αυτός ο κλητός από τον Θεό Απόστολος, όπου είδε το υπερφυές αυτό όραμα, μετά δακρύων νουθετούσε ένα έκαστο των ανθρώπων και έτσι από το πύρωμα της καρδιάς του κατάφερνε να τους μεταφέρει το σωτηριώδες μήνυμα της Σταύρωσης και της Ανάστασης.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το δύσκολο του εγχειρήματος, για την μεταστροφή του ειδωλολατρικού κόσμου προς τον Χριστιανισμό. Εδώ έχουμε μια αναμέτρηση των Χριστιανικών αληθειών, με τον αρχαίο ειδωλολατρικό κόσμο, όπου ο Απόστολος των Εθνών μιλώντας εις την Πνύκα, ενώπιον των Στωικών και Επικουριών Φιλοσόφων, σύμφωνα με τις πράξεις των Αποστόλων, προσπάθησε να πιάσει το σφυγμό των Αθηναίων, να τους μιλήσει γι αυτό τον άγνωστο Θεό, όπου επιγραφές των Αθηνών μνημονεύουν.
Τους μίλησε ότι είναι δισιδαιμονέστεροι - ευλαβέστατοι στα δικά τους σεβάσματα, αλλά αναζητούν και τον άγνωστο Θεό που ξέρουν ότι υπάρχει και τον αγνοούν. Ο Παύλος λοιπόν τους μίλησε ότι ο Θεός εποίησε τον άνθρωπο εξ’ ενός αίματος. Αυτός δημιούργησε τον κόσμο εκ του μηδενός και και αυτός ανέβηκε στο Σταυρό, σταυρώθηκε και σε τρεις μέρες αναστήθηκε.

Γεμάτοι απορία οι φιλοσοφούντες Αθηναίοι ρωτούσαν και ξαναρωτούσαν για την Ανάσταση, γιατί μέχρι τότε κανένας δεν είχε αναστηθεί. Πόσο δύσκολο ήταν αυτό για τον Απόστολο Παύλο, να σπείρει σε αυτό το άγονο χωράφι τον σπόρο της ορθής πίστης. Δεν μπορούμε να το διανοηθούμε, αλλά εδώ ο κλητός Απόστολος, είχε και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Εδώ στην πόλη της Παλλάδος έχουμε την πρώτη σύγκρουση των χριστιανικών αληθειών με την θρησκεία του Δωδεκάθεου, με την θρησκεία του Ναζωραίου.

Η βιωματική στάση κάποιων Φιλοσόφων, που πραγματικά πίστεψαν στην μεγάλη τους αποστολή, όπως καταφέρουν και οδηγήσουν τον κόσμο σε ένα άλλο μονοπάτι, πορευόμενοι μέσα από συμπληγάδες προβληματισμών, όπου πάντα βάδιζε και βαδίζει ο κόσμος για να πορευτεί το δρόμο της εξανθρωπίσεως του, όπως τόνιζε ο Μένανδρος: «Πόσο ωραίος είναι ο άνθρωπος, όταν είναι άνθρωπος». Και ο Αρχιεπίσκοπος των καθολικών της Βραζιλίας Καμάρα μιλούσε για τον εξανθρωπισμό του ανθρώπου.

Δεν είναι εύκολη αυτή η αλλαγή πορείας, δεν είναι εύκολος αυτός ο προβληματισμός. Όποιος μπορεί να τον αποδεχθεί και να δώσει το δικό του αγώνα ζωής, θα οδηγηθεί σε απάνεμο λιμάνι σωτηριώδους αληθινής πίστεως και γαλήνης και να μπορεί να συμβάλλει στην ηθικοποίηση της κοινωνίας.

Πόσο μπορούμε να πούμε ότι επηρέασε η φιλοσοφία την χριστιανική Φιλοσοφία και Φιλολογία; Αυτό είναι ένα άλλο τεράστιο κεφάλαιο το οποίο απαιτεί μία εξειδικευμένη προσέγγιση, γιατί το θέμα αυτό άπτεται πολλών ειδικών παραμέτρων.

Ο Απόστολος Παύλος σε μία των επιστολών του, αποκαλεί την Φιλοσοφία, όπως και παραπάνω τονίσαμε, «κενή απάτη», ίσως επειδή στην σύγκριση των φιλοσοφικών εννοιών, αυτές που σπούδασε στις σχολές τις Ταρσού με την αποκεκαλυμμένη Αλήθεια, αυτών των χριστιανικών αληθειών, οι οποίες είναι κατά πολύ υπέρτερες από των μέχρι τότε διατυπωθεισών φιλοσοφικών εννοιών.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας και ο Μέγας Βασίλειος, και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, οι οποίοι και στην πόλη των Αθηνών σπούδασαν πολλές των επιστημών, είχαν μια άλλη άποψη για την Φιλοσοφία, όπως αυτή διαμορφώθηκε στα κλασικά χρόνια στην αρχαία Αθήνα, δεν μπορούσαν να την απορρίψουν συλλήβδην.

Ο Μέγας Βασίλειος διατύπωσε τις απόψεις του επί αυτού του θέματος το οποίο θ’ απασχολήσει την παγκόσμια διανόηση, η αντιπαράθεση Φιλοσοφίας και Θρησκείας. Ο επηρεασμός της δεύτερης από την πρώτη. Υπάρχουν και πνευματικοί άνθρωποι, όπου πραγματικά συγχέουν την Φιλοσοφία με την Θρησκεία, όπως πολλές φορές έχει αναφερθεί στον «ορθόδοξο τύπο» ακόμα και από καθηγητές Θεολόγους.

Στις ομιλίες του ο Μέγας Βασίλειος, «όπως εξ Ελληνικών ωφελείντο λόγων», θέλει να τονίσει αυτό που κάνουν οι μέλισσες για να βγει το μέλι, διαλέγουν τους χυμούς των λουλουδιών.

Για τούς Πατέρες της Εκκλησίας, που κατείχαν τεράστια θεολογική γνώση, αλλά και στις πνευματικές τους αναζητήσεις τους βοηθούσε η βαθιά βιωματική τους πίστη, δεν θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν την Φιλοσοφία, που για κάποια χρόνια σπούδαζαν στις Αθηναϊκές σχολές, να την χαρακτηρίσουν «κενή απάτη», αλλά η Φιλοσοφία εμπεριέχει έννοιες που μπορούσαν να επηρεάσουν την ανθρώπινη σκέψη και να την στρέψει προς την ηθικοποίηση, προς τον εξανθρωπισμό της ανθρώπινης υπάρξεως, που πάντα ρέπει προς την ανομία.

Βέβαια οι πάντες γνωρίζουν, αυτοί που προβληματίζονται σε θέματα ζωής, ότι η αξία των φιλοσοφικών αυτών θεωριών είναι πολύ κατώτερη των χριστιανικών αληθειών, οι οποίες πανανθρώπινες χριστιανικές αλήθειες είναι αυτές που ο ίδιος ο Θεός σφράγισε με το αίμα του και ίδρυσε την Εκκλησία του.

Δυστυχώς και κάποιοι άνθρωποι της πίστεως, όπως έχει αναφερθεί και σε διάφορα φιλολογικά έντυπα, αλλά και εκκλησιαστικές εφημερίδες, έμπλεξαν κάποιες των φιλοσοφικών εννοιών, με αυτές τις χριστιανικές και ίσως κάνουνε κάποια υπερεκτίμηση αυτών των φιλοσοφικών εννοιών, και αυτό φυσικά τους οδήγησε σε αυτές τους τις διαπιστώσεις, η συνεχή μελέτη φιλοσοφικών κειμένων και εννοιών.

Η σύγκριση Φιλοσοφίας και χριστιανικής Θρησκείας, δεν υπάρχει σύγκριση βέβαια ως αναφορά την ανωτερότητα των χριστιανικών αληθειών, που είναι καταφανής και για τούτο για ατέλειωτους αιώνες από την καθιέρωσή τους, παραμένουν αναλλοίωτες και δεν πρόκειται ν’ αναθεωρηθούν, ν’ αλλοιωθούν, ν’ αλλάξουν.

Δεν νομίζουμε ότι θα έρθει ποτέ εποχή, όσο και αν προοδεύσει η τεχνολογία, να μπορέσουν να αναθεωρηθούν και κάποιες άλλες να πάρουν την θέση τους. Δεν θα αναθεωρηθούν αυτές οι πανανθρώπινες αξίες, οι οποίες είναι θετικές επιταγές και ότι σοφότερο, ότι ιερότερο, ότι χρησιμότερο θα μπορούσε να Θεία πανσοφία να δημιουργήσει, για την ηθικοποίηση του ανθρώπου.

Κι εδώ η ανθρώπινη αλαζονεία, η ανθρώπινη πολυμέρεια και η ανθρώπινη ευρηματικότητα προσπαθεί να αναθεωρήσει, προσπαθεί ν’ αλλοιώσει κάποιες αυτών των θεϊκών αξιών, όχι βέβαια να αναμετρηθεί κανείς μαζί τους, αλλά μέσω των πολυποίκιλων αιρέσεων, οι οποίες όσα χρόνια υπάρχει η Εκκλησία και αυτές προσπαθούν να επιτελέσουν και να πραγματοποιήσουν το καταστροφικό τους έργο, υποσκάπτοντας την αλήθεια.
Πολλές φορές ταλαιπώρησαν την Εκκλησία για χρόνια, αλλά ποτέ δεν μπόρεσαν να της καταφέρουν το χαρακτηριστικό εκείνο χτύπημα, για να σταματήσουν το έργο το σωτηριώδες το οποίο επιτελεί, γιατί αυτός ο θεσμός είναι το εδραίωμα της αληθείας, είναι κτισμένη όπως ο ίδιος ο Κύριος είπε στον Απόστολο Πέτρο: «Επί ταύτη την πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησία και πύλαι Άδου ού κατισχύσουσι αυτής».

Αυτή ήταν η θεϊκή επιταγή, που το μάτι του Κυρίου διέρχεται τους μελλοντικούς αιώνες και διαβλέπει την εξέλιξη πραγμάτων, που εμείς δεν μπορούμε να διανοηθούμε.

Πολλές οι σημερινές αιρέσεις, πολλές οι αθεϊστικές προσεγγίσεις με το κάλυμμα των μοντέρνων θεωριών, επενδεδυμμένες με την σύγχρονη τεχνολογία, αλλά κάποια ποταπά συμφέροντα και πάρα πολλά άλλα, δεν θα μπορέσουν να την κλονίσουν, δεν θα μπορέσουν να την ξεστρατίσουν από την Θεία της αποστολή, γιατί γι αυτό ο Κύριος την εδραίωσε με το Τίμιο Αίμα Του. Είναι η νύφη του Κυρίου, είναι η πολύτιμη παρακαταθήκη προς τις γενεές των ανθρώπων. Η νέα τεχνολογία, η συνεχής επιστημονική αναζήτηση και η αναθεώρηση πολλών προβληματισμών, πώς μπορούν να κλονίσουν τις αξίες της πίστεως;

Υπάρχουν άθεοι άνθρωποι οι οποίοι διατείνονται ότι δεν πιστεύουν στο Θεό. Υπάρχει άνθρωπος να μην έχει πίστη; Υπάρχει άνθρωπος να είναι άπιστος; Μάλλον θα πρέπει να είναι δύσπιστος στις επιλογές του και όχι άπιστος.
Μπορεί ο άνθρωπος να ζήσει και να επιβιώσει χωρίς ελπίδα, γιατί η πίστη είναι ελπίδα του ανθρώπου, όπου προσπαθεί να στηριχτεί σε δύσκολους καιρούς. Δεν υπάρχει στην όλη φιλοσοφία του ανθρώπου τέλεια απιστία και δεν μπορεί να υπάρξει, όσο κι αν αυτός ο άνθρωπος παρουσιάζεται αρνητής και αποστρέφεται τον Θεό.