Σχετικά με τις αδειοδοτήσεις των εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας με τη χρήση βιορευστών.

Γράφει ο Γρηγόρης Βασιλόπουλος. 

Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος Α.Π.Θ.

M.Sc Περιβαλλοντικής Βιολογίας.

Για άλλη μια φορά στην περιοχή μας έχουμε γίνει μάρτυρες των προσπαθειών επιβολής «επενδύσεων» με αμφίβολα αποτελέσματα, τόσο στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων όσο και στα οικονομικά δεδομένα της περιοχής μας. Ξεκινώντας από τα πετροχημικά, φτάσαμε στα LPG, το λιθάνθρακα και τώρα στις μονάδες αυτές που χρησιμοποιούν ως καύσιμο τα βιορευστά.

Επειδή πολλά ακούγονται για τυχόν ευθύνες, πολιτικές ή άλλες, παραλείψεις ή ότι άλλο, καλό θα ήταν να δούμε αρχικά ποιο είναι το νομικό πλαίσιο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση αυτού του είδους των δραστηριοτήτων.

Οι συγκεκριμένες μονάδες βάσει των χαρακτηριστικών τους κατατάσσονται στην 10η ομάδα: Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, α/α 5: Ηλεκτροπαραγωγή από σταθμούς βιορευστών και βιοκαυσίμων και λόγω του ότι η προβλεπόμενη εγκατεστημένη ισχύς είναι <10 MW κατατάσσονται στην Υποκατηγορία Α2, σύμφωνα με την κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων (ΦΕΚ 2471/Β/10-08-2016, όπως τροποποιήθηκε με το ΦΕΚ 439/Β/14-02-2018).

Για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων ή δραστηριότητων της Υποκατηγορίας Α2, τα οποία εντοπίζονται εκτός περιοχών ενταγμένων στο δίκτυο NATURA 2000 ισχύουν οι διαδικασίες που προβλέπονται από το Ν. 4014/2011 (ΦΕΚ 209/Α/21-09-2011) όπως ισχύει σήμερα, της Κ.Υ.Α. 1649/45/2014 (ΦΕΚ 45/Β/15-01-2014) σχετικά με την Εξειδίκευση των διαδικασιών γνωμοδοτήσεων και τρόπου ενημέρωσης του κοινού και συμμετοχής του ενδιαφερόμενου κοινού στη δημόσια διαβούλευση κατά την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων της Κατηγορίας Α΄ καθώς οι προδιαγραφές σύνταξης των φακέλων Περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων σύμφωνα με τα οριζόμενα στην Υ.Α. 170225/2017 (ΦΕΚ 135/Β/27-01-2014), όπως τροποποιήθηκε με την Κ.Υ.Α. 1915/2018 (ΦΕΚ 304/Β/02-02-2018). Σχετικά με τη χωροθέτηση των μονάδων αυτών ισχύουν τα προβλεπόμενα στην Υ.Α. 49828/2008 (ΦΕΚ 2464/Β/03-12-2008).

Οι φορείς που καλούνται να γνωμοδοτήσουν για την αδειοδότηση σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί:

* Δεν απαιτείται στην περίπτωση που η προτεινόμενη χρήση επιτρέπεται ρητά από τον υφιστάμενο εγκεκριμένο πολεοδομικό σχεδιασμό (εγκεκριμένα Ρυθμιστικά, ΓΠΣ, ΣΧΟΑΠ κλπ). 

Οι εν λόγω μονάδες αδειοδοτήθηκαν με αποφάσεις (ΑΕΠΟ) του Τμήματος Περιβαλλοντικού και Χωρικού Σχεδιασμού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου – Δυτικής Ελλάδος – Ιονίου, η οποία είναι και η αρμόδια περιβαλλοντική αρχή (αρ. πρωτ. 30614/11-02-2019, 30535/11-02-2019 και 30562/11-02-2019 και ΑΔΑ Ψ8Υ80Ρ1Φ-689, ΨΛΡ9ΟΡ1Φ-Χ3Ξ και ΨΞΝΘΟΡ1Φ-ΚΙΨ αντίστοιχα).

Ως προς τη διαδικασία που ακολουθήθηκε παρουσιάζεται να είναι νομιμοφανής, τουλάχιστον σε σχέση με τα βασικά σημεία του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου.

Ο τραγέλαφος με τις καταρχάς θετικές γνωμοδοτήσεις του Δήμου Ξηρομέρου, του Τοπικού Συμβουλίου Φυτειών και της Επιτροπής Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Περιφερειακού Συμβουλίου της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, οι οποίες εκ των υστέρων ανακλήθηκαν οι δύο πρώτες και η τρίτη έχει δρομολογηθεί για επανάκριση μόνο προεκλογικές σκοπιμότητες μπορεί να υποκρύπτει.

Σε κάθε περίπτωση τόσο η αδειοδότηση μιας δραστηριότητας αυτού του είδους, όσο και η προσπάθεια αναστολής των αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων των συγκεκριμένων μονάδων δεν μπορεί να στηριχθεί αποκλειστικά σε νομικά επιχειρήματα.

Μόνο μέσα από τον ενδελεχή έλεγχο του φακέλου της περιβαλλοντικής αδειοδότησης από ειδικούς που να μπορούν πραγματικά να αξιολογήσουν τα δεδομένα και να απαντηθούν κυρίως τα ακόλουθα βασικά ερωτήματα:

1. Γίνεται εξέταση εναλλακτικών θέσεων κατασκευής των μονάδων αυτών και κυρίως αν εξετάζεται η χωροθέτηση τους εντός της θεσμοθετημένης ΒΙΠΕ του Πλατυγιαλιού;

2. Ποια είναι τα ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία των παραγόμενων ρυπαντών από τη χρησιμοποίηση των βιορευστών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας;

3. Γίνεται επαρκώς εξέταση των συνεργιστικών επιπτώσεων από τη λειτουργία τριών γειτονικών μονάδων;

4. Που αλλού στη χώρα μας λειτούργησαν παρόμοιες μονάδες και τι αποτελέσματα είχαν αυτές στην ποιότητα ζωής των κατοίκων των παρακείμενων οικισμών;

5. Πραγματοποιήθηκε επαρκής εξέταση των πιθανών επιπτώσεων στην παρακείμενη περιοχή του Δικτύου NATURA 2000 (Λίμνη Οζερός);

6. Ποια τα αποτελέσματα της εκτίμησης των αναμενόμενων επιπτώσεων που απορρέουν από την ευπάθεια του έργου σε κινδύνους σοβαρών ατυχημάτων ή καταστροφών;

7. Ποια είναι η δικλείδα ασφαλείας ότι δεν θα προκύψει αλλαγή της καύσιμης ύλης χωρίς την υποβολή νέας Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων;

8. Ποια είναι τα τελικά ωφελήματα στην τοπική κοινωνία από τη λειτουργία των μονάδων αυτών εφόσον υπάρχουν; 

Στις σχεδιαζόμενες μονάδες καύσης βιορευστών, μια σειρά δεδομένων καθιστούν μονόδρομο την εκ των προτέρων αντίθεση μας και συγκεκριμένα:

Α. Δεν υπήρξε καμία ουσιαστική διαβούλευση των αποτελεσμάτων της ΜΠΕ με τους άμεσα ενδιαφερόμενους. Με ευθύνη του Δημοτικού Συμβουλίου αλλά κυρίως του τοπικού συμβουλίου δεν πραγματοποιήθηκε άμεσα Γενική Συνέλευση Κατοίκων σύμφωνα με το άρθρο 85 του Ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87/Α/07-06-2010) ή όπως ισχύει σήμερα το άρθρο 87 του Ν. 4555/2018 (ΦΕΚ 133/Α/19-07-2018), λόγω της σημαντικότητας του ζητήματος.

Β. Η περιοχή που επιλέχθηκε για τη χωροθέτηση των μονάδων χαρακτηρίζεται από τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Αξιολόγησης, Αναθεώρησης και Εξειδίκευσης του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος ως Ζώνη ανάπτυξης εναλλακτικού τουρισμού, ενώ εντοπίζεται στα όρια της Ζώνης που χαρακτηρίστηκε ως Περιοχή Φυσικής Κληρονομιάς (Χάρτης ΣΜΠΕ.5). Οι δύο αυτοί χαρακτηρισμοί δεν μπορεί να είναι συμβατοί με μια δραστηριότητα από την οποία παράγονται ρύποι.

Γ. Ενώ στην παραπάνω Στρατηγική Μελέτη, γίνεται πρόβλεψη για ουσιαστική ενεργοποίηση της θεσμοθετημένης ΝΑΒΙΠΕ του Πλατυγιαλιού, η οποία θα αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης του συνόλου της Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας, δεν εξετάζεται καν ως εναλλακτική λύση χωροθέτησης των μονάδων. Η αρμόδια περιβαλλοντική αρχή θα μπορούσε να λειτουργήσει με τρόπο ώστε να κατευθύνονται εμμέσως τέτοιες δραστηριότητες προς τη ΝΑΒΙΠΕ Πλατυγιαλιού. Συνεκτιμώντας όμως σε κάθε περίπτωση, τις αθροιστικές επιπτώσεις που δύναται να προκύψουν με βάση την πυκνότητα και το μέγεθος των μονάδων αυτών.

Δ. Ουσιαστικά τα οφέλη της τοπικής κοινωνίας από την υλοποίηση των μονάδων αυτών είναι 2 άτομα μόνιμο προσωπικό ανά μονάδα. Στις αποφάσεις έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων των μονάδων δεν γίνεται κανενός είδους άλλη αναφορά στην ύπαρξη τυχόν αντισταθμιστικών οφελών.

Ε. Εκ πρώτης όψεως το μέγεθος των μονάδων καθώς και τα ουσιαστικά ανύπαρκτα οικονομικά οφέλη από την υλοποίηση τους, φανερώνει το γεγονός ότι δεν εξυπηρετείται κανένας λόγος Εθνικού συμφέροντος ή ανάπτυξης της περιοχής στην οποία σχεδιάζεται να υλοποιηθούν. Το μοναδικό όφελος που είναι ορατό είναι η επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων (βιορευστά) για την παραγωγή ενέργειας. Απόβλητα που δεν γνωρίζουμε την πηγή προέλευσης τους, τα χαρακτηριστικά τους καθώς και τον τρόπο μεταφοράς τους, τουλάχιστον από τις εκδοθείσες ΑΕΠΟ.

ΣΤ. Σύμφωνα με τα στοιχεία των ΑΕΠΟ οι αέριοι ρύποι σε CO2 και CO ισοδυναμούν με ένα κινητήρα diesel ίδιας ισχύος, δηλαδή σαν να λειτουργούν σε 24ωρη βάση και 7 ημέρες την εβδομάδα αυτοκίνητα συνολικής ισχύος 3.083 HP (=2.300 KW) περίπου. Για τα οξείδια του αζώτου τα δεδομένα είναι ελαφρώς χειρότερα σε σχέση με κινητήρες diesel, ενώ μόνο στο SO2 παρουσιάζουν μικρότερες εκπομπές. Πρόκειται ουσιαστικά για μια ρυπογόνα δραστηριότητα ανάλογη με τους κινητήρες diesel, σε αντιδιαστολή με άλλες δραστηριότητες καθαρής παραγωγής ενέργειας, όπως για παράδειγμα τα φωτοβολταϊκά, οι μικροί υδροηλεκτρικοί σταθμοί ή τα αιολικά.

Ζ. Σε μια περίοδο που οι Υπηρεσίες Περιβαλλοντικού ελέγχου είναι αποδυναμωμένες και υποστελεχωμένες, είναι επισφαλής η διενέργεια ορθολογικών ελέγχων. Κατ’ επέκταση οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες που επικρατούν, ειδικά στην περιοχή του Ξηρομέρου, πιθανά λειτουργήσουν ως μοχλός πίεσης από τις διαχειρίστριες εταιρείες για την παράβλεψη πιθανών μελλοντικών παραβάσεων των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων.

Συμπερασματικά, θα πρέπει κάποτε όλοι να καταλάβουν ότι δραστηριότητες αυτής της μορφής άμεση επίδραση στην ποιότητα ζωής των τοπικών κοινωνιών και της παραγωγικής δομής δεν μπορούν να αδειοδοτούνται πίσω από κλειστές πόρτες και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των κατοίκων.

Μόνο με ανοιχτές διαδικασίες, συνεχή ενημέρωση από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές, σωστή χωροθέτηση και έλεγχο της πυκνότητας των μονάδων αυτών, συνεκτιμώντας τις ιδιαίτερες τοπικές κοινωνικές, παραγωγικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, μπορούν να υλοποιηθούν και να λειτουργήσουν αειφορικά έργα αυτής της κατηγορίας.