Δασκάλα στην Κανδήλα μετά το 1945.

Γράφει η κα Παρασκευή Σιδερά - Λύτρα *.

Όταν τον Σεπτέμβριο του 1946 με οδήγησε ο πατέρας μου στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού μας, της Κανδήλας, για την εγγραφή μου στην Α´ τάξη, με υποδέχθηκε μια δασκάλα ψηλή, λιγνή μαυροφορεμένη, με τη μελαγχολία απεικονισμένη στο πρόσωπό της. Το όνομά της Κατίνα, έτσι ήταν γνωστή στο χωριό, Κατίνα Πανταζή, όπως έμαθα αργότερα, καταγόμενη από την Πάτρα.

Μετά από μέρες, όταν άρχισαν τα μαθήματα, υποδεχθήκαμε τη μοναδική αυτή δασκάλα του σχολείου εμείς οι μαθητές, μικροί και μεγάλοι, όλοι μαζί, καθισμένοι στα γόνατα ή σταυροπόδι στο πάτωμα, μέσα στην αχανή γυμνή αίθουσα του "απάνω" Σχολείου. (Τα θρανία είχαν γίνει καυσόξυλα στη διάρκεια της Κατοχής, αφού το Σχολείο καθ᾽ αυτό δεν λειτουργούσε για χρόνια ως τόπος μάθησης, αλλά ως διοικητήριο των κατοχικών δυνάμεων, και τόπος βασανιστηρίων).

Μοίρα της αναφερθείσας πρώτης μου δασκάλας ήταν, να βρεθεί στο Σχολείο αυτό κάτω από πρωτόγονες συνθήκες: Ο χώρος άδειος από αντικείμενα, γεμάτος όμως, πλήρης, υπερπλήρης από μαθητές έξι τάξεων, όλων μαζί: μικρών πρωτόφερτων, αλλά και μεγάλων, πολύ μεγάλων, υπερήλικων, θα λέγαμε, για σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, εφήβων, που για πέντε χρόνια δεν είχαν τη δυνατότητα φοίτησης και επέστρεψαν στα θρανία – ευφημιστικός όρος, το λέει ο λόγος –, επέστρεψαν στο ... πάτωμα, για να πάρουν το Απολυτήριο του Δημοτικού. Εύκολο να φανταστεί κανείς τη δυσκολία επαναπροσαρμογής τους στον περιορισμό των κανονισμών της ομάδας και της υπακοής στις υποδείξεις της δασκάλας για επιβολή ησυχίας, για να επικρατήσουν συνθήκες μάθησης, στο κλείσιμο στους τέσσερις τοίχους της τάξης αυτών, που για πέντε χρόνια αλώνιζαν τον κάμπο και τις πλαγιές των Ακαρνανικών ορέων.
Η αδύνατη και αδύναμη αυτή γυναίκα είχε μπροστά της ένα πλήθος άτακτο – ευφημισμός –, εξαγριωμένο πλήθος φωνασκούντων και κινούμενων πέρα - δώθε μέσα στην αίθουσα και αποχωρούντων κατά βούλση – ένα πλήθος υπερδιακοσίων μαθητών, κατά μέγα μέρος εφήβων, έτοιμων να εκραγούν, κάνοντας μαύρη τη ζωή της άμοιρης δασκάλας.

Και πέραν όλων αυτών, μέσα σε τόσο πλήθος μαθητών των έξι τάξεων, κάτω από την ευθύνη αυτής και μόνον της μίας, δεν ήταν εύκολο, αν όχι αδύνατον, να έχει εκείνη εποπτεία και γνώση των μαθητών κατά τάξεις. Ποιοι ήταν στην πρώτη, στη δευτέρα ή στην τρίτη, έτσι ανακατωμένοι στο πάτωμα, ήταν φορές που δεν το ήξερε.

Πώς ένιωθε αυτή η άμοιρη δασκάλα; Πώς περνούσε τη ζωή της, πώς άντεχε; Λυπάμαι, που δεν μου δόθηκε αργότερα η ευκαιρία να την συναντήσω, για να μου διηγηθεί τα Πάθη της! Και όλα τα εντός του σχολείου διαδραματίζονταν, βέβαια, μέσα στο πανελλήνιο μετακατοχικό κλίμα. Ακόμη και ένα βίωμα, μια εικόνα φρίκης, πήρε μαζί της από τους χώρους της καθημερινής της δράσης. Όταν μια Κυριακή εμείς οι μαθητές περιμέναμε στην αυλή, να μας οδηγήσει η δασκάλα μας στον καθιερωμένο εκκλησιασμό, μπαίνοντας εκείνη για λίγο μέσα στο σχολείο, και ανοίγοντας την πόρτα, αντίκρυσε ένα θέαμα, που δεν ανήκε σε χώρους διδασκαλίας. Αντίκρυσε ένα νεκρό, κάτοικο γειτονικού χωριού. Έπρεπε να το αντέξει κι αυτό. Μας οδήγησε στην Ἐκκλησία!

Τότε δεν ήμουν σε θέση να εκτιμήσω την τραγικότητα των φρικτών συνθηκών διαβίωσής της στο Σχολείο καθημερινά. Τότε αυτό ήταν η πραγματικότητα. Εγώ και οι άλλοι "αλφαβητικοί", παρά τις συνθήκες, μάθαμε γράμματα, μας τα έμαθε η Κατίνα. Αναλογιζόμενη όμως τώρα, όσα διαδραματίζονταν μέσα στην αίθουσα και στην αυλή του Σχολείου, μεταφέρομαι στη θέση αυτής της πολύπαθης δασκάλας, που είχε μόνη την ευθύνη για το Σχολείο με το πλήθος ανυπότακτων.
Εντούτοις εγώ προσωπικά έχω και μιαν ανάμνηση τρυφερότητας εκ μέρους της. Όταν στο τέλος του σχολικού έτους 1946 - 47, παρ᾽ όλα τα επικρατούντα, διοργάνωσε σχολική γιορτή με παράσταση θεατρικών έργων και απαγγελίες ποιημάτων και ως την τελευταία στιγμή δεν ήξερε, αν θα εμφανιστούν οι αναλαβόντες τους ρόλους για την παράσταση, – αναζητώντας ίσως παρηγοριά από τους μικρούς υπάκουους – με πλησίασε και, βάζοντας το χέρι της γύρω στους ώμους μου, μου είπε: "Εμείς θα πούμε το ποιηματάκι μας"! Τελικά οι ... "ηθοποιοί" εμφανίστηκαν στην αυλή του σχολείου, και δόθηκε η παράσταση – και... είπα κι εγώ το ποιηματάκι μου: "Η Ανοιξη" (της Χλόης Αχαϊκού): "Τι να πρωταγκαλιάσω και να ιδώ απὸ της Άνοιξης τα κάλλη..."

Εβδομήντα τόσα χρόνια από τότε! Πως να φανταστούν οι δάσκαλοι των σημερινών συνθηκών τις πρωτόγονες συνθήκες διδασκαλίας, σε ένα για χρόνια διαλυμένο Σχολείο, ανάμεσα σε ένα τέτοιον μετακατοχικό μαθητόκοσμο ανυπότακτων "υπερήλικων"! Για μένα αυτή η πρώτη μου δασκάλα, η δεσποινίς Κατίνα Πανταζή, ήταν μια ηρωίδα δασκάλα, που έκανε καθημερινά έναν αγώνα επιβολής και επιβίωσης.

Υ.Γ.: Στον γειτονικό μας Μύτικα το σχολείο λειτουργούσε κανονικά. Με πολύ λιγότερα παιδιά, η λειτουργία του ήταν η αρμόζουσα σε εκπαιδευτικό ίδρυμα. Εκεί, φιλοξενούμενη στην οικογένεια του αδελφού της μάνας μου, μεταφέρθηκα κι εγώ και συνέχισα τη φοίτηση επί τριετία – και έμαθα γράμματα.
Οι δάσκαλοί μας, ο Νίκος Μόσολας και η Ανθούλα Μεσσήνη - Ζαβογιάννη αλησμόνητοι. Κρεμόμουν από τα χείλη της κυρίας Ανθούλας. Έφυγα τον Ιανουάριο του 1951, όταν το σχολείο της Κανδήλας είχε αποκτήσει πάλι την προπολεμική του αίγλη.

-------------------------

Πηγή: www.biblionet.gr [online] available from: <http://www.biblionet.gr/author/52725/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE_%CE%A3%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%81%CE%AC_-_%CE%9B%CF%8D%CF%84%CF%81%CE%B1> [acceced May 2020].

* Η συμπατριώτισσα μας με καταγωγή από την Κανδήλα Ξηρομέρου Παρασκευή Σιδερά - Λύτρα, σπούδασε στη Ράλλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και μετεκπαιδεύτηκε στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαιδεύσεως. Σπούδασε κατόπιν στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Γοττίγγης Κλασσική Φιλολογία, Παιδαγωγική και Ψυχολογία.

Δίδαξε σε σχολεία στην Ελλάδα και στη Γερμανία και τελευταία Νεοελληνική Γλώσσα ως εντεταλμένη στο Πανεπιστήμιο της Γοττίγγης.

Έχει δημοσιεύσει σε περιοδικά άρθρα και βιβλιοκρισίες και έχει μεταφράσει θεωρητικά και λογοτεχνικά έργα από τα Γερμανικά στα Ελληνικά και αντιστρόφως.

Κάτοχος του κρατικού βραβείου μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα 2007.

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα.

(2004) Επετηρίς Εταιρίας Λευκαδικών Μελετών Θ΄, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών

Μεταφράσεις.

(2016) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Εκδόσεις Κυριακίδη ΙΚΕ.

(2015) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Το ευχαριστώ μου στον Φρόυντ, Εκδόσεις Κυριακίδη ΙΚΕ.

(2014) Ellissen, Adolf, Περίπατος στην αρχαία Αθήνα, Hellasproducts / Griechenland Zeitung [μετάφραση, επιμέλεια.

(2013) Σιδεράς, Άγις, Απόλυτη και υπαρξιακή ποίηση, Κυριακίδη Αφοί.

(2013) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Ο Φρήντριχ Νίτσε μέσα από τα έργα του, Εκδόσεις Παπαζήση.

(2012) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Θρησκεία και πολιτισμός, Κυριακίδη Αφοί.

(2012) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Περί έρωτος, Οδός Πανός.

(2012) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Κυριακίδη Αφοί.

(2009) Βιζυηνός, Γεώργιος Μ., 1849-1896, Το παιδικό παιχνίδι σε σχέση με την ψυχολογία και την παιδαγωγική, Κυριακίδη Αφοί [μετάφραση, επιμέλεια].

(2004) Καραθεοδωρή, Κωνσταντίνος, 1873-1950, Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή 50 επιστολές προς συναδέλφους του στη Γοτίγγη (Göttigen), Ζήτη.

(2004) Kant, Immanuel, 1724-1804, Περί παιδαγωγικής, Κυριακίδη Αφοί.