Όταν ήμουν δασκάλα.

Γράφει η κα Παρασκευή Σιδερά - Λύτρα *.

Ο συγγραφέας μας Ιωάννης Κονδυλάκης (1861–1920) μας άφησε μεταξύ άλλων και το έργο με τον τίτλο "Όταν ήμουν δάσκαλος". Επιτρέπω λοιπόν κι εγώ στον εαυτόν μου, να τιτλοφορήσω το παρόν κείμενο "Όταν ήμουν δασκάλα", αφού υπήρξα κι εγώ δασκάλα – θα είχα κι εγώ πολλά να διηγηθώ. Εδώ θα πω μόνο λίγα.

Όταν προ υπερ-πεντηκονταετίας, τον Ιανουάριο του 1964, ως πρωτοδιο­ρισθείσα δημοδιδασκάλισσα τοποθετήθηκα στο Δημοτικό Σχολείο της γενέτειράς μου, της Κανδήλας, υπαγόμενο τότε στην Εκπαιδευτική Περιφέρεια Λευκάδος, βρήκα το σχολείο σε πλήρη άνθιση από άποψη δι­δακτικού προσωπικού και μαθητών.

Εξαθέσιο με πλήρη αριθμό διδασκάλων: Άρης Κατωπόδης εκ Μεγανησίου, Ευαγγελία Κόγκα εκ Λευκάδος, Παρασκευή Λύτρα εκ Κανδήλας, Κωνσταντίνος Μακρυγεώργος εκ Κανδήλας, Ιωάννης Στράτος εκ Λευκά­δος και Ιωάννης Φλώρος, διευθυντής, εκ Κανδήλας.

Το 1964 φοιτούσε ένα πλήθος μαθητών, ο αριθμός τους πλησίαζε τους 200. Υπήρχε όμως κτηριακό πρόβλημα. Το Σχολείο διέθετε μόνο τέσσερις αίθουσες διδασκαλίας στα δύο σχολικά κτήρια, δύο στο "κάτω σχολείο" (είχε κτισθεί από τον Συγγρό) και δύο στο "απάνω σχολείο" (κτισμένο στις αρχές της δεκαετίας του 1930).
Επικουρικά προσφέρονταν ενοικιαζόμενοι χώροι σε δύο γειτονικά σπίτια: Στου Πάνου Πάτρα προς Βορράν και στου Σπύρου Λυγκώνη (Αμπάρια) προς Νότον. Όταν ανέλαβα υπηρεσία , με την Τρίτη τάξη βρήκαμε καταφύγιο σε ένα δωμάτιο του σπιτιού προς Βορράν· ένα μικρό δωμάτιο, αλλά αρκετό για τους 25–30 μαθητές. Στριμωγμένα τα θρανία, τα βγάζαμε όμως πέρα μια χαρά – αρκείσαι σε ό,τι έχεις. Οι μα­θητές δεν με στενοχωρούσαν. Αν τους στενοχωρούσα εγώ με την προσπά­θειά μου και την αυστηρότητα της πρωτόπειρης, να τους προσφέρω γνώσεις, δεν ξέρω – κύλησε η χρονιά.

Το Φθινόπωρο, αρχή του σχολικού έτους 1964–1965, ήλθαν σε μένα τα νεοεγγραφέντα παιδιά της Πρώτης. Μας δόθηκε η νότια αίθουσα του "κάτω σχολείου". Απέραντη σε βάθος, συγκρίνοντάς την με το δωμάτιο της προηγούμενης χρονιάς: Μεγάλα παράθυρα, φως – και πολλά μάτια ολά­νοιχτα, γεμάτα περιέργεια και προσμονή. Η αγωνία μου, πώς θα ανταποκριθώ στις προσδοκίες αυτών των "αλφαβητικών" δυνάμωνε καθημε­ρινά τις τύψεις μου.

Και ήταν μικρά, πολύ μικρά παιδιά. Κατά τον νέο νόμο έπρεπε τον Σεπτέμβριο να εγγραφούν υποχρεωτικά για φοίτηση στο Σχολείο τα παιδιά, που είχαν συμπληρώσει τα πέντε χρόνια ηλικίας μέχρι και την πρώτη Απριλίου του τρέχοντος έτους. Θεώρησα, πως ήταν νωρίς, πολύ νωρίς για ένταξή τους στη σχολική ζωή (Λίγο αργότερα έγραψα μάλιστα στο περιοδικό Το Σχολείο και το σπίτι ένα αρθρίδιο με τον τίτλο "Από την επικοινωνία μου δυο χρόνια με τα παιδιά των πεντέμισυ χρόνων στην πρώτη τάξη"). Για μένα ήταν βασανιστικό το αίσθημα, πώς να τους φερθώ, για να μην τους πέσει βαριά η μετάβαση από την απλωσιά της αυλής τους και των δρόμων στον περιορισμό της σχολικής αίθουσας.
Τι να σκέπτονταν ο Προκόπης, ο Παρασκευάς, ο Στέφανος – και ο άλλος Στέφανος (τι κρίμα, που πέθανε τόσο νέος – ακόμη βλέπω το συμπαθές του πρόσωπο, καθισμένον σιωπηλό στο θρανίο), ο Νίκος, ο Αλέκος, ο Τάκης, ο Φώντας, ο Τάσος, ο Πάνος, ο Γιώργος, ο Γιάννης, η Βούλα, η Χριστούλα, η Τασία, η Αλισάβω, η Δέσπω, η Αννούλα, η Γιαννούλα, η Λευτερία, η Γιωργία, η Γιούλα, η Βασιλική, η Αγγέλω... και τόσα άλλα συμπαθή μου πρόσωπα.

Με τον ιδεαλιστικό ενθουσιασμό της νεότητάς μου έφερα στον νου μου όσα είχα μάθει στα βιβλία των Παιδαγωγών και των Ψυχολόγων τον καιρό των σπουδών μου. Τα βιβλία έγραφαν: Προώθηση της αυτενέργειας‚ για να οδηγηθούν οι μαθητές στην αυτοδυναμία, χρήση εποπτικών μέσων διδασκαλίας για διευκόλυνση της μάθησης και εμπέδωση των μεμαθημένων!
Το σχολείο δεν διέθετε όμως τότε τίποτε. Στους μαθητές των σημερινών καιρών αδιανόητο φυσικά κάτι τέτοιο. Στις αίθουσες μόνο θρανία, που ανάγκαζαν τα παιδιά σε ακινησία – μόνο στους τοίχους του "απάνω σχολείου" οι προσωπογραφίες των ηρώων του 1821 και εικόνες μερικών εξωτικών ζώων και φυτών. Ο δάσκαλος σε μια γυμνή αίθουσα έπρεπε να θέσει σε ενέργεια τη φαντασία του για την "εκ των ενόντων" δημιουργία υποτυπωδών εποπτικών μέσων διδασκαλίας από τα υλικά, που προσέφερε το άμεσο περιβάλλον. "Πενία τέχνας κατεργάζεται"! Κι αυτά τα μελισσόπουλα της Πρώτης με τις προσδοκίες τους! Τι να γίνει; Στον Δυτικό τοίχο της αίθουσας μας προσαρτήθηκαν ατομικές θυρίδες των μαθητών, κατασκευασμένων από χοντρό χαρτί, για τη φύλαξη των προσωπικών τους εποπτικών μέσων. Ποιών εποπτικών μέσων! Για το μάθημα της Αριθμητικής, επί παραδείγματι, τους είπα και μάζεψε ο καθένας – πρέπει να πω, το έκαναν με ζήλο – από τα πεταμένα γύρω στα καφενεία πώματα μπύρας και τα φύλαγε στη θυρίδα του για εμπράγματους λογαριασμούς και αριθμητικές πράξεις. Κινητικότητα στην αίθουσα!

Πόσο σημαντικά θεωρούσαμε εγώ και τα ίδια τα παιδιά αυτό το εποπτικό μέσο, φαίνεται και από το αστείο, που μού σκάρωσε την Πρωταπριλιά ένας μαθητής (να ήταν ο Νίκος ή ο αδελφός του; – με το επώνυμο Παλιο­γιάννης – παιδιά του Ζεβεδαίου): Στο διάλειμμα ήλθε ο μαθητής μου τρέχοντας και λέγοντας τάχα αναστατωμένος: "Κυρία, μας έκλεψαν τα πώματα της μπύρας!" – Και τον πίστεψα!

Η πολυτέλεια μας ήταν το τυπογραφείο δικής μας κατασκευής. Από ένα ειδικό διάλυμα μέσα σε ένα τσίγκινο "νταβά", που μας κατασκεύασε ο σιδηρουργός, φτιάχτηκε η πάστα, και μας προσέφερε τις υπηρεσίες του. (Δημιουργός των [καλλι]τεχνικών κατασκευών για τις ανάγκες της τάξης μας ήταν ο Μπάμπης, ο τότε δεκαοκτάχρονος αδελφός μου).

Ωστόσο παρά τις ελλείψεις των πολλών μέσων, οι μαθητές πρόκοβαν, κι εγώ ένιωθα αγαλλίαση.

Περί την Άνοιξη προστέθηκε ακόμη ένας μαθητής στην τάξη μας: ο Νίκος, καταγόμενος από τον Μύτικα (ο νυν βουλευτής μας!). Ήλθε σεισμόπληκτος από το Αιτωλικό.

Παρασύρθηκα όμως από τη νοσταλγία μου εκείνου του καιρού, και, ενώ σκοπός μου ήταν η αναφορά των συνθηκών της λειτουργίας του Δημοτικού Σχολείου Κανδήλας προ υπερ-πεντηκονταετίας, έφθασα στις προσωπικές μου αναμνήσεις – οι συνθήκες όμως ήταν οι άνθρωποι: οι μαθητές κι εγώ.

-------------------------

Πηγή: www.biblionet.gr [online] available from: <http://www.biblionet.gr/author/52725/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE_%CE%A3%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%81%CE%AC_-_%CE%9B%CF%8D%CF%84%CF%81%CE%B1> [acceced May 2020].

* Η συμπατριώτισσα μας με καταγωγή από την Κανδήλα Ξηρομέρου Παρασκευή Σιδερά - Λύτρα, σπούδασε στη Ράλλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και μετεκπαιδεύτηκε στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαιδεύσεως. Σπούδασε κατόπιν στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Γοττίγγης Κλασσική Φιλολογία, Παιδαγωγική και Ψυχολογία.

Δίδαξε σε σχολεία στην Ελλάδα και στη Γερμανία και τελευταία Νεοελληνική Γλώσσα ως εντεταλμένη στο Πανεπιστήμιο της Γοττίγγης.

Έχει δημοσιεύσει σε περιοδικά άρθρα και βιβλιοκρισίες και έχει μεταφράσει θεωρητικά και λογοτεχνικά έργα από τα Γερμανικά στα Ελληνικά και αντιστρόφως.

Κάτοχος του κρατικού βραβείου μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα 2007.

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα.

(2004) Επετηρίς Εταιρίας Λευκαδικών Μελετών Θ΄, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών

Μεταφράσεις.

(2016) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Εκδόσεις Κυριακίδη ΙΚΕ.

(2015) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Το ευχαριστώ μου στον Φρόυντ, Εκδόσεις Κυριακίδη ΙΚΕ.

(2014) Ellissen, Adolf, Περίπατος στην αρχαία Αθήνα, Hellasproducts / Griechenland Zeitung [μετάφραση, επιμέλεια.

(2013) Σιδεράς, Άγις, Απόλυτη και υπαρξιακή ποίηση, Κυριακίδη Αφοί.

(2013) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Ο Φρήντριχ Νίτσε μέσα από τα έργα του, Εκδόσεις Παπαζήση.

(2012) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Θρησκεία και πολιτισμός, Κυριακίδη Αφοί.

(2012) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Περί έρωτος, Οδός Πανός.

(2012) Andreas - Salomé, Lou, 1861-1937, Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Κυριακίδη Αφοί.

(2009) Βιζυηνός, Γεώργιος Μ., 1849-1896, Το παιδικό παιχνίδι σε σχέση με την ψυχολογία και την παιδαγωγική, Κυριακίδη Αφοί [μετάφραση, επιμέλεια].

(2004) Καραθεοδωρή, Κωνσταντίνος, 1873-1950, Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή 50 επιστολές προς συναδέλφους του στη Γοτίγγη (Göttigen), Ζήτη.

(2004) Kant, Immanuel, 1724-1804, Περί παιδαγωγικής, Κυριακίδη Αφοί.